fed – İş Yatırım

Para: Varlığı bir dert, yokluğu yara

Yayınlanma tarihi 14 Ekim 2020 | Yazar Şant Manukyan | Yorum Yap

Fotoğrafta “bu yazıyı paraya basmak kağıda basmaktan daha ucuz” yazıyor ve gördüğünüz “para” da Zimbabve dolarları. Karşılıksız para basılması konusu tarihte her zaman önemi olmasına rağmen Almanya hiper-enflasyonu hafızlarda unutulmaz bir yer edinmiştir. Son yıllarda da konu varlık alımları ile hayatımıza girdi. Malum Fed “para bastığı” için S&P yeni zirve yapıyor.

Öte yandan bilançosu Japon ekonomisinin 130%’una ulaşan (Fed “sadece” 34.1%) BOJ’un yaptığı varlık alımlarına rağmen yukarıda gördüğünüz üzere Nikkei endeksi 1999 seviyesinde. ECB’nin alımlarına rağmen Italya, İspanya vs endeksleri de benzer durumda. Enflasyondan bahsetmiyorum bile. Ne demek istediğimi anlatabildiğimi düşündüğüm için onların grafiklerini paylaşmıyorum.

Biraz daha rakamlarla oynayalım. Hemen yukarıda ABD M2 para tabanı ve Altın var. Altının 835 dolar gördüğü 1980 yılında para tabanı 1.5 trilyon dolarda. Şu anda ise 12.4 kat büyüyerek 18.65 dolara ulaşmış. Altın “basılan” bu paraya tepki verecek olsa 10,380 dolarda olmalıydı. Elbette en yüksek seviyeden fiyatı alıp böyle bir karşılaştırma yapmanın anlamı yok ( Twitter veya Youtube analizi yapmıyorsanız tabii) . Para tabanı 1.5 trilyon dolardan 2001 yılında 5 trilyon dolara çıktığında altın fiyatları 258 dolarla yakın tarihin dibini görüyor. O günden bu güne taban 3.7 kat artmış. Altın 962 dolarda olmalı, ama bu hesap da tutmamış. Önceki zirve, 2011 yılında altın 1900 dolar M2 9.5 tr dolardı. Para tabanı ikiye katlamış ama altın aynı seviyede. Ne demek istediğimi anlatabildiğimi düşündüğüm için daha fazla devam etmiyorum.

Bazen bir soru geliyor: “Çin gizlice altın topluyormuş ve bir sabah Yuan’ı altına pegleyecekmiş, ne dersin?” “Öyle bir şey yok, yaparlarsa da büyük enayilik olur derim” tadında bir diyalog başlıyor. Çin olmasa da, peg olmasa da Rusya’da benzer bir durum söz konusu. Yukarıdaki görselde Rusya dolar bazında M0 (beyaz,en dar anlamda parasal büyüklük) ve altın rezervinin (sarı) büyüklüğü var. Taban neredeyse tamamen altınla destekleniyor diyebiliriz. Ancak yeşil renkte gördüğünüz Ruble muhtemelen Twitter ve Youtube’u takip etmediği için bu durumdan habersiz trade ediyor. Ne demek istediğimi anlatabildiğimi düşündüğüm için daha fazla devam etmiyorum.

Yukarıda ise banka rezervlerini (Fed varlık alımı yaptığında şişen kalem) ve bankaların kredilerini görüyorsunuz. 1980’den sonra kredilerin hız kazanması şaşırtıcı değil, Reg Q, finansal serbestlik, gelişen repo piyasası vs ile kitaplarda yazan rezerv kredi ilişkisi iyice kopuyor. 2008’de krizin başlaması ile rezervlerdeki muazzam artışa rağmen (67 bn dolardan 1 tr dolara) kredi hacmi 1.55 tr dolardan 1.185 tr dolara geriliyor. Fed bilanço büyümesi devam ediyor ve sonra QT ile rezervlerin azalmaya başladığını görüyoruz. 2.75 tr dolardan 1.48 tr dolara geriliyor. Ama o da ne, bankaların kredi hacmi büyümeye devam ediyor. Ne demek istediğimi anlatabildiğimi düşündüğüm için daha fazla devam etmiyorum.

Ayrı bir yazı konusu yapmak istediğim 1893 krizi dönemi Başkan olan ve bir dönem ara verdikten sonra yeniden başkan olabilen tek isim G. Cleveland’ın bu konuşmasını okumanızı tavsiye ederim : https://www.presidency.ucsb.edu/documents/special-session-message-0

Özellikle şu satırlar şu anda dünyada çoğunluğun içinde bulunduğu durumu özetler: At times like the present, when the evils of unsound finance threaten us, the speculator may anticipate a harvest gathered from the misfortune of others, the capitalist may protect himself by hoarding or may even find profit in the fluctuations of values; but the wage earner–the first to be injured by a depreciated currency and the last to receive the benefit of its correction–is practically defenseless. He relies for work upon the ventures of confident and contented capital.

Ancak aynı dönemde muhteşem bir konuşma daha vardır. Genelde insanlar JP. Morgan’ın altın yorumunu bilir, onu da yanlış bilir. Ama W.J. Bryan’ın 9 Temmuz 1896’da yaptığı ve “insanlığı Altın üzerinde haça geremezsiniz” diye bitirdiği konuşma çok çarpıcıdır (fikrin doğruluğundan ziyade tartışmanın düzeyi açısından). 93 krizinin ardından para sistemi (altın&gümüş oranı, enflasyon,bimetalism veya pegi diyelim) ve para tabanının yönü üzerine kopan tartışmalar bugün ve gelecek için ışık tutar. Konuşma için : http://historymatters.gmu.edu/d/5354/

Beni asıl vuran şey ise bu konuşmanın bir ses kaydı olması… 124 yıl öncesinden gelen ve Kybalion’da paylaşıldığı gibi sadece duymak isteyen kulaklara fısıldanan bilgiler… Tabii insan dönüp Biden&Trump açık oturumunu dinleyince üzülüyor…..

Şant Manukyan
Direktör | Uluslararası Piyasalar

Fed’in yeni para politikasının etkileri…

Yayınlanma tarihi 31 Ağustos 2020 | Yazar Serhat Gürleyen | Yorum Yap

Gelişmiş ülke merkez bankalarının pandemi sonrasında enflasyondaki yükselişe kayıtsız kalacağının ilk işaretini geçen hafta Fed Başkanı Powell’in konuşmasında gördük. Piyasalar, ortalama enflasyonun yüzde 2 olmasını hedefleyen yeni Fed politikasını enflasyondaki yükselişe para politikasının bir süre müdahale etmeyeceğinin işareti olarak okudu.

Konuşma sonrası piyasa tepkisi sınırlı oldu. Açıklama piyasalar için sürpriz değildi. Eylül toplantısında yeni politikanın işareti verileceği beklentisi bir süredir fiyatlanıyordu. Uzun vadeli faizlerdeki yükseliş, verim eğrisinin dikleşmesi ve doların değer kaybetmesi bunu gösteriyordu.

Konu hakkındaki görüşümüzü biliyorsunuz. Büyümenin yavaşladığı ve borç dinamiklerinin sürdürülemez boyutlara geldiği bir dünyada finansal baskılamayı “kötüler arasında en az kötü yöntem olarak” görüyoruz

Tasarruf sahibinden borçluya servet transferi olarak tanımlayabileceğimiz bu politika 2008 krizi sonrasında ismi konmadan zaten uygulandı. Ancak enflasyon seviyesinin ve nominal faizlerin düşüklüğü bu politikadan yeterli verim alınmasını engelliyordu.

Yeni dönemde enflasyondaki yükselişe bir süre göz yumularak bu süreç hızlandırılmaya çalışılacak. Bu sayede, sabit faizle geçmişte yapılmış uzun dönemli ihraçların faiz ve anaparası eritilerek finansal istikrarsızlık riski azaltılmaya çalışılacak.

Bu süreçte servetini korumaya çalışacak tasarruf sahibinin elinde sınırlı sayıda alternatif var:

(i) Sabit nominal faizli yatırım araçlarından değişken faizli veya enflasyona karşı korumalı araçlara geçmek;

(ii) Uzun vadeden kısa vadeye geçerek durasyon riskini azaltmak;

(iii) Altın, gayrimenkul gibi enflasyona karşı koruma sağlayan yatırım araçlarının ağırlığını artırmak;

(iv) Hisse senedi gibi reel olarak değer kazanan ve/veya temettü verimi sağlayan yatırım araçlarına yönelmek.

Yeni politikanın Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler üzerindeki etkisini olumlu görüyoruz. Yeter ki nisan-temmuz döneminde olduğu gibi dramatik politika hataları yapmayalım.

(i) Fed’in faizleri uzun süre artırmaması risk iştahını destekler;

(ii) Doların değer kaybettiği, Euro’nun değer kazandığı bir ortam Türkiye için güzel olur;

(iii) Ortalama libor oranının artmaması ağırlıklı olarak değişken faizli borçlanan Türkiye için iyi haber.

Bu süreci bozacak, hatta tersine döndürebilecek gelişme uzun dönemli ABD devlet tahvili faizlerinde sert bir yükseliş olur. Bu durumda, 2013 yılında Bernanke’nin “Fed’in varlık alımlarını kademeli olarak azaltacağı” açıklaması üzerine gelişmekte olan ülke varlıklarındaki satış benzeri bir düzeltme görürüz.

Serhat Gürleyen
Direktör | Araştırma

Resesyon ve Getiri Eğrisi Kontrolü Üzerine

Yayınlanma tarihi 9 Haziran 2020 | Yazar Şant Manukyan | Yorum Yap

Dün NBER, malumun ilamı diyebilirsiniz, ABD’nin Şubat 2020 tarihinde resesyona girdiğini ve tarihin en uzun süren büyüme döneminin sona erdiğini açıkladı.

İlginç bir şekilde muhtemelen bu resesyon aynı zamanda en büyük ve kısa resesyon olarak da tarihe geçecek. Grafikte gördüğünüz üzere resesyon sonu ve Fed faiz artışları arasında doğrudan bir ilişkiden bahsetmek mümkün değil. Ancak Fed’in işler düzelmeye başladığında ne yapacağı önemli. Cuma günü açıklanan veri Fed’in yarın alacağı karar üzerinde etkili olmayacaktır. Yeni istihdam alanları açılmadı, kayıp olan istihdamın sadece bir kısmı geri geldi. Bu hareketin aylarca diğer göstergelerle beraber devam etmesi gerekiyor ki Fed aldığı önemlerin geri sarılması konusunu gündeme alsın.

Geride bıraktığımız aylarda atılan adımlar neticesinde, libor oranları düştü, borçlanma için ihraca çıkan şirketlerin ABD benchmarklarına oranla verdiği spread daraldı, piyasada işlem gören finansal varlıkların fiyatları, spread ve likiditesi normalleşti. Dolayısı ile bu toplantıda şapkadan yeni bir tavşan çıkartılması gerekmiyor. Faiz artışı veya bilanço normalleşmesi işsizlik ve enflasyon beklentilerine bağlanacağından piyasayı rahatsız edecek bir adımdan ziyade bekle gör stratejisi en makul sonuç.

Ancak eksi faiz yüzsüzlüğünden vazgeçmek sorunda kalan piyasa getiri eğrisi kontrolü (GEK) fikrini işliyor. Yakın zamanda Williams gibi bir ismin konuyu gündeme getirmesi de bir fantezi ile karşı karşıya olmadığınızı düşündürüyor. Getiri eğrisi kontrolü yakın tarihte (2016) BOJ tarafından uygulanıyor olsa da Japonya-ABD karşılaştırmasını çok doğru bulmuyorum. Demografik durum, JGB’lerin UST’ler oranla uluslararası talebinin düşük olması, doların statüsü gibi pek çok farklı dinamikler söz konusu olduğundan ABD’yi ABD ile karşılaştırmayı tercih ediyorum. Yine tam bir karşılaştırma olmayacak ancak benzer bazı noktalar söz konusu.

1942 Örneği

Tarihten anlaşılacağı üzere Fed’in getiri kontrolüne girişmesinin nedeni ekonomik nedenlerden ziyade ABD’nin savaşa girmesinden kaynaklanıyor. Hazine ile görüşüldükten sonra Fed kısa vadeli menkulleri (bill) 0.375%, uzun vadelileri (UST- 31 yıllık) ise 2.5% seviyesine pegledi ve ara vadeleri de bu seviyelere uygun (10 yıllıklarda 2%, 16 yıllık 2.25%) bir şekilde belirledi. Bu adımı attığınızda, Fed’in gücüne ve sözüne inanıyorsanız (merhaba İsviçre Merkez Bankası, nasılsın?) , piyasa getirilerinin yükselme riski sıfırlandığı için tahvillerde sermaye kaybı riski de sıfırlanacaktır. Savaş harcamaları yapması gereken Hazine açısından baktığınızda ise maliyetleri kontrol altında tutmak söz konusu olacak.

Ne zamana kadar? Yatırımcılar enflasyon konusunda bir kaygı duyana kadar. Böyle bir kaygı söz konusu olursa hızla satışa geçeceklerinden Fed’in satılan her tahvili alması gerekir ki bu o zaman söz konusu olmadığı gibi bugün de söz konusu olamaz. Ancak zaten savaş koşulları nedeni ile hükumet fiyat kontrolleri getirdiği için enflasyon fazla gündem olmuyor.

Aşağıda gördüğünüz üzere önce ABD ekonomisinin 1929 krizinden çıkmaya başlaması ardından da savaş ve silah ticaretin karşılığında ülkeye akan altın bankaların rezervlerini şişiriyor (bu yüzden kısa vadeli faizler de sıfıra yakın). Ancak 1942’den sonra rezevlerin azalmaya başladığını görüyoruz. Bu dönem piyasanın Fed’e güvenerek kısa vadelileri satıp uzun vadeli varlıkları satın aldığı dönem.

Aşağıda ise bu gelişmeyi grafiksel olarak görüyorsunuz. Fed Billeri satın alıyor (o dönem ihraç edilenin 87%’sini) ancak bonolarda asıl alıcı özel sektör (1947’den sonra kademeli olarak kontrol gevşetildi). Kısacası Fed piyasanın almak istemediğini alıyor, piyasanın tutmak istediği eğer Hazine ihracından fazla ise satıyor. Dolayısı ile verim eğrisi de orjinal durumunda kalmıyor ama seviyeler Fed’in koyduğu sınırlara riayet ediyor.

Kamu açısından baktığımızda ise aşağıda gördüğünüz üzere Borç/GDP oranı savaş harcamaları nedeni ile şu anda olandan bile daha yüksek. Ancak savaş sonrası gelen büyüme ile nominal borç fazla değişmese de GDP çok hızlı toparlandığı için soru hallediliyor. Zaten ekonominin savaş üretiminden normale dönmesi ve gerek terhis edilen askerler gerekse hayatın normal akışına dönmesi ile yatırımlar&hane halkı harcamaları aynı anda artmaya başladığı için Fed enflasyonist bir baskıda korkmaya başlıyor. Kademeli olarak piyasadan çekilirken , 3 Temmuz 1947’de 3/8 olan bill getirileri Fed aradan çıkınca sene sonunda 1% seviyesine geliyor, zaten “piyasa fiyatlama mekanizması ile ” getiri eğrisi kontrolü arasında ciddi farklar olduğunu görüyor ve bu stratejiye bir kaç yıl içinde son veriliyor.

ABD’nin Yeniden Getiri Eğrisi Kontrolüne İhtiyacı Var Mı?

Öncelikle akla ilk soru olarak gelen QE varken getiri eğrisi kontrolü nedir? QE miktarsal bir operasyon , GEK is fiyata yönelik bir operasyon. Piyasayı ikna ederseniz teorik olarak hiç alım yapmadan (ki Fed bunu HY bonolarda alacağım diyerek ama almayarak başardı) getiri eğrisini kontrol edebilirsiniz. Yakın zamanda Avustralya Merkez Bankası getiri eğrisi kontrolü getiren ilk MB oldu ve 3 yıllık getirilerde üst sınırı 0.25% olarak belirledi,yani Fed’in de eğriyi değil tek bir bölgeyi hedeflemesi mümkün olabilir. Brainard daha önce 1 yıllıkları sıfıra sabitledikten sonra gerekirse 2-3-5 yıl diye gidilmesini önermişti.

Her şeyin yolunda gittiği bir GEK operasyonunda Fed bilançosunu QE’de olduğu kadar büyütmeden getirileri düşük tutacak ve böylece yatırım için gerekli kredilerden, mortgagelara, şirket borçlanma maliyetlerine kadar her şey düşük seviyelerde gerçekleşecek. Elbette ABD’nin borçlanma maliyeti de düşük kalacak.

Kısa vadede deflatif bir ortamda bulunduğumuz için GEK’in çalışacağını düşünüyorum. Ancak biraz daha uzun vadede kaygılarım var:

Her şeyden önce ne 1940 yılı ABD tahvilleri (dolar henüz tam rezerv parası olmadığından), ne JGB’ler ne de Avustralya tahvilleri global tahviller değil. Bugün X veya Y nedenle ABD tahvillerine güven azalırsa ABD dışından da gelebilecek ciddi bir satış potansiyeli var. Bu nedenle Fed’in uzun vadeye gidebileceğini sanmıyorum.
İkinci belirsizlik ekonomideki toparlanmanın hızı. Şayet gerçekten V gibi bir toparlanma olacaksa Fed beklenenden önce faiz artırmak zorunda kalacak demektir. Bu düşünce GEK’in kredibilitesini sarsar. Fed 1947 yılında enflasyona karşı faiz artışına gittiğinde uzun vadeli tavanı hala koruyordu. Ancak faiz artışı uzun vadelilerin çekiciliğini azaltınca satış geldi ve 6 aylık dönemde seviyeyi savunmak için Fed 10 bn dolar alım gerçekleştirdi. Fed Brainard’ın dediği gibi 2 yıllıkları sıfıra sabitledi (yarın noktalardan faizlerin seyrine dair tahminlerini göreceğiz) ve 1.5. yılda enflasyon momentum kazandı. Bu durumda FED 1- gelen satışı almak zorunda 2- pegi bozmak zorunda. İkisi de sorunlu.

Toparlasak yarın Fed’in geniş anlamlı bir GEK açıklama ihtimalinin sıfır olduğunu düşünüyorum, yeni bir resesyon dalgası gelmezse uzun vadeli olarak da sıfır. Ancak yarın veya bir kaç toplantı sonrasında verilerde toparlanma olmazsa bazı vadelere yönelik pegler söz konusu olabilir. Kısa vadede bu dolar negatif ama hisse, altın vb konularda pozitif algılanır. Orta vadede ise finansal stabilitenin daha da bozulması anlamına geleceğini düşünüyorum. Yarın FOMC’de dikkat etmemiz gereken diğer noktalara da değineceğim.

Şant Manukyan
Direktör | Uluslararası Piyasalar

FED Faiz Artırmalı mı?

Yayınlanma tarihi 14 Eylül 2015 | Yazar Serhat Gürleyen | Yorum Yap

Küresel krizi geride bırakalı yedi yıla yakın zaman geçti. Ancak uygulanan olağandışı genişleyici maliye ve para politikalarına rağmen küresel büyüme halen kırılgan bir konumda. Dünya ekonomisi ABD ekonomisinin önderliğinde uçan tek motorlu bir uçak görünümü çiziyor. Avrupa ve Japonya finansal krizden çıktı ama büyüme hızları %1,0-1,5 bandını aşamıyor. Gelişmekte olan ülkelerin büyüme oranlarında (Hindistan hariç) kriz öncesine göre 2-3 puanlık gerileme söz konusu.

… →

Olduğun Gibi Görün veya Göründüğün Gibi Ol

Yayınlanma tarihi 7 Eylül 2015 | Yazar Şant Manukyan | Yorum Yap

Yukarıdaki görselde tıpkı katılım oranı gibi bir zamanlar çok popüler olup sonra her nasılsa gündemden düşen Yellen’in örümcek ağı var. Atlanta FED’in hazırladığı bu göstergede orta daire 2007 yılında istihdam piyasasında bir nevi “zirveyi” gösteriyor. Faizlerin 5.25% bilançonun 800 bn dolar olduğu dönem. Portakal ise cari durum ama bu kez faizler 0.0% ve bilanço 4.5 trilyon dolarda. Aşağıdaki görselde ise aynı kaynaktan ücretlerin gelişimi.

Peki faiz Eylül ayında artacak mı? Elimizdeki son FOMC açıklaması bu. Bu açıklamada artışla ilgili en önemli ipucu da buydu: “The Committee anticipates that it will be appropriate to raise the target range for the federal funds rate when it has (1) seen some further improvement in the labor market and is (2) reasonably confident that inflation will move back to its 2 percent objective over the medium term.” Sanırım yukarıdaki tablo zaten “further improvement”‘in yaşandığını gösteriyor. Ancak toplantı sonrası elimizde var olan 2 NFP’dan ilki dün revize edilerek 245K oldu diğeri de 173K . En ufak bir sorun yok. İşsizlik oranı 5.3%’ten 5.1%’e geriledi. Ücret artışı da 0.2% ve 0.3% oldu. Yani toparlanma var.

İkinci konuda ne düşünüyorlar? İşte bu daha kritik. Çünkü ilk koşulun yerine getirildiğinden 99% eminiz. ancak ikinci koşulu quantify etmek çok zor. Burada ise geçen hafta Jackson Hole’da konuşan VP Fischer’i baz almak zorundayız. Ne demişti? “As I have discussed, given the apparent stability of inflation expectations, there is good reason to believe that inflation will move higher as the forces holding down inflation dissipate further….And slack in the labor market has continued to diminish, so the downward pressure on inflation from that channel should be diminishing as well.” En azından Fischer da enflasyon’un toparlanacağını düşünüyor. Bu durumda bence artık zaten hacmi dibe vurmuş olan Fed Fund piyasalarında görülen 30%lik ihtimallerin çok daha üstünde bir Eylül ihtimali olmalı, tabii 2 hafta içinde büyük bir piyasa çöküşü olmazsa. Dahası G-20 toplantında seslendirilen şu görüşe de “çok şükür” diyorum : Some delegates from emerging markets said at the meeting that the Fed “should raise interest rates” to end uncertainty . Ağacı tartışmaktan ormanı tartışamıyoruz….

Faiz artışı daha önceki dönemlere oranla gerçek anlamda bir sıkılaştırma olmayacak. Sadece daha az gevşek bir döneme geçiş olacak . Fiyatlamalar da şu anda baskın görüşün beklediği gibi olmayacak. Asıl sorun faiz artışlarının bir dahaki resesyonda ilaç olacak kadar artış gösteremeyecek olması. Onu da daha sonra tartışırız ama artık geciken faiz artışı gelmeli. Veya Aralığa bırakmadan gereken düzenlemeler yapılarak Ekim ayına işaret edilmeli…

Şant Manukyan

Müdür | Uluslararası Piyasalar Hisse Senetleri ve Türev

Takip et: @santmanukyan

İşsizlik ve FED

Yayınlanma tarihi 2 Eylül 2015 | Yazar Şant Manukyan | Yorum Yap

Cuma günü açıklanacak NFP verisi (yine) çok önem taşıyor. Ancak FED bu veriye çok fazla önem verdiği için değil. Piyasa FED’in bu veriye çok fazla önem verdiğine “inandığı” için. Dolayısı ile verinin fiyatlama üzerinde etkisi olacağı konusunda hepimiz mutabık olsak da FED üzerindeki etkisi tartışmaya açık.

… →

Fırtına mevsimi yeni başlıyor

Yayınlanma tarihi 13 Temmuz 2015 | Yazar Serhat Gürleyen | Yorum Yap

Asya ve Avrupa denizlerini eş zamanlı olarak vuran yıkıcı fırtınaların ardından dünya piyasaları hafta sonuna güçlü bir yükselişle girdi. Fırtınanın bittiğine inanan cesur yatırımcılar güvenilir limanlardan çıkıp yeniden avın bereketli olduğu riskli denizlere yönelmeye başladı. Risk iştahındaki artışın ilk işareti Perşembe günü Şangay borsasındaki sert yükselişle başladı. Ekonomi yönetiminin müdahalelerinden cesaret alan yatırımcıların alışlarıyla Çin hisse senetleri iki günde yüzde 10’dan fazla yükselerek son bir aydaki kaybının dörtte birinden fazlasını geri aldı. Yükselişin ikinci bacağı Yunanistan’ın daha önce kabul etmeyerek referanduma götürdüğü kurtarma paketinin benzerini parlamentosunda onaylatarak Euro Bölgesi yetkililerine göndermesi ile başladı. Yeni bir kurtarma paketiyle Yunanistan borç krizinin öteleneceğine inanan yatırımcıların alışlarıyla dünya borsalarında yüzde 3’ün üzerinde yükseliş yaşandı.

… →

Resesyon Kapıyı Hep Çalar

Yayınlanma tarihi 18 Mayıs 2015 | Yazar Şant Manukyan | Yorum Yap

Emin her meslekte insanın başına bir kez gelmiştir. Güzel bir fikir kafanızda olgunlaşmaya başlar, yavaş yavaş, parça parça bu fikirleri kullanırsınız, notlar alırsınız ve zihninizde birleştirmeye başlarsınız ki bir anda başka bir meslektaşınız tamamlanmış hali ile sizden önce ortaya çıkar.

Siz de ardı ardına gelen 3 duygu ile baş başa kalırsınız. Önce “hayalkırıklığı” -ama bu benim fikrimdi-, sonra “takdir”-ama hakikaten güzel yazmış- ve en son “motivasyon”-neyse bir dahakine görüşürüz, ben daha iyisini yazacağım-.

Bir süredir maillerimde, daha geçen hafta Antalya’da yaptığım kısa sunumda ve çeşitli üniversitelerde verdiğim lecturelarda ABD büyümesinin ortalama süresini aştığını, artık FED’in faizleri ötelemesinin bir fırsat değil risk olduğuna değiniyorum. Cuma gün HSBC baş ekonomisti Stephen King “The World Economy’s Titanic Problem” adında bir rapor yayınladı. Ve raporunda bir sonraki resesyonda MB ve diğer kurumların ne tepki verebileceğini ve ihtimalleri paylaştı.

Önce içinde bulunduğumuz durumun karşılaştırmalı olarak yerine bakalım. Bunun için Minneapolis FED’in sunduğu imkanlardan faydalanıyorum ve https://www.minneapolisfed.org/publications/special-studies/rip/recession-in-perspective linkini kullanıyorum. İlk tabloda istihdam konusunda resesyonun bir öncekine göre çok daha şiddetli olmasına rağmen toparlanmamın da yine daha kuvvetli olduğunu görüyoruz. Ancak konumuz büyüme, yani ikinci tablo.

2. Dünya Savaşından sonra tüm resesyonları tabloya koyduğunuzda 2007 resesyonu Output yani çıktı yani üretim açısından en büyük gerilemeyi göstermiş. Toparlanma tabına bastığımızda ise en zayıf toparlanmanın kaydedildiğini görüyoruz. Öyle ki 1980’de Volcker’in bilinçli olarak ekonomiyi resesyona soktuğu dönem bile bir süre sonra daha hızlı bir toparlanma kaydetmiş.

Kısacası geçen uzun süre,düşük faiz ve büyük geri çekilmeye rağmen toparlanma ve dipten zıplama ortalamanın altında kalmış durumda.

Büyümenin resmi olarak süresini ise Nber’den takip ediyoruz: Gördüğünüz üzere 73 ay ile tüm dönemlerin ve 2. Dünya Savaşı sonrası dönemin ortalamasının üzerinde bir büyüme döneminin içindeyiz. Ancak birim büyüme olarak baktığımızda yukarıda da belirttiğim gibi en zayıflarından bir tanesi : http://www.nber.org/cycles.html . Dolayısı ile verimlilikte/teknolojide büyük bir atılım olmazsa yeni bir resesyona olan uzaklığımız büyümede geride bıraktığımız uzaklığa oranla çok daha yakın olmalı. Benim tahminim önce 2015 sonu gibi Avrupa 2016’dan sonra da ABD’nin resesyona gireceği.

Açıkçası Stephen’ın fikirleri orijinal olmasa da raporu ilk o yazdığı için aşağıda paylaşacaklarım mecburen bir özet olarak nitelendirilebilir ( Vallahi ilk ben düşünmüştüm ama 🙂 )

Bu durumda neler yapılabilir:

1- Faiz indirimleri: FED’in çalışmalarında normal faiz seviyesinin (terminal rate diyelim) 3.75% olduğu görülüyor. Ancak bu görmemiz zor bir seviye. FED’in faiz artışı için çıtası bence piyasanın düşündüğünden çok daha düşük ancak yükselte(bile)ceği seviye de çok düşük. İşlerin iyiye gitmesi ile veya S&P’nin aşırı yükselmesi ile (Yellen’in uyarısı çok önemliydi ve yeterince üzerinden durulmadı) FED faiz arttıracak. Ancak 2.0%yi bile bulmasını zor görüyorum. Bu durumda faiz indirimi resesyon sırasında bir işe yaramayacak. HSBC’nin tespitine göre faizler daha önce resesyonlar sırasında ortalama 6.20% minimumda ise 5.0% düşürülmüş. Dolayısı ile bugün faizler işe yarayacak bir silah değil.

2- Elbette QE: QE1 ve QE2’nin finansal piyasaların çalışması ve uzun vadeli faizleri aşağıya çekmekte faydalı olduğunu düşünmeme rağmen QE3 ve bilanço 4+ trilyon olduktan sonra uygulanabilecek bir QE’nin faydalı olabileceğini düşünmüyorum. Servet etkisi üzerinden gördüğümüz fayda ise son derece sınırlı görünüyor. Bu nedenle olası bir QE’de olası bir resesyonda kurtarıcı olmayacak.

3- Enflasyon hedeflemesini terk etmek : Ekonomide enflasyon baskısının görülmemesi nedeni ile faizleri arttırmamanın bir neticesi de varlık fiyatlarında aşırı şişkinlik olabilir. Nitekim, daha önce paylaştığım bazı hataları olsa da, Shiller PE oranları hisse senedi piyasalarının tarihi ortalamasının çok üzerinde olduğunu gösteriyor (bence çok daha yükselecek). Bu durumda 1980’lerde Japonya’da olduğu gibi düşük enflasyon ve fakat yükselen varlık fiyatları, artan krediler, düşük işsizlik ve para tabanı gibi unsurlar bir arada olabilir ve sadece enflasyona odaklanarak belirlenen bir faiz politikası krizin kendisini davet edebilir. Ancak günümüze dönersek düşük bir enflasyon ve yüksek endeksler olması dışında büyüme, kredi hacmi kalemlerde paralellik arzeden bir durum yok. Bu nedenle endeksleri hedefleyen bir faiz artışı resesyonun öne çekebilir.

4- Para politikasından değil Mali politikalardan medet ummak: Aslında herkesin aklında olan bir düşünce. Özellikle borçlanma oranlarının bu kadar düşük olduğu bir dönemde devletlerin büyük alt yapı yatırımlarına gitmesi gerektiğini başta Krugman olmak üzere pek çok ekonomist savunuyor. Ancak zaten yüksek olan borç oranları, yaşlanan nüfusun getirdiği sosyal sorunlar ve sağlık harcamaları nedeni ile yüksek ve yükselmeye, bütçeler de açık vermeye devam edecek. Bu nedenle büyük çapta mali politikaların uygulanabilmesi ve başarılı olması zor görünüyor.

5- Para Basılır: Banka rezervlerini büyüten QE’nin gerçek anlamda para basmak olmadığını daha önce çok vurguladım. Bernanke’nin 1929’u incelediği konuşmasında bahsettiği “Helikopterden Para Atmak” ise gerçek anlamda para basmak demek. Devletin borçlanmasını piyasa üzerinden değil de doğrudan MB tarafından fonlandığı bir ortamda hanelere gönderilecek bir çek veya kamu projesi nominal GDPyi hızlandırabilir. Ancak büyük ihtimalle para biriminin hızla değer kaybetmesinin ardından güven unsuru da yok olacak ve yanlış anlaşılan QE nedeni ile 7 yıldır beklenen ve gelmeyen hiper-enflasyon aniden gerçekten gelecektir. Bu tip bir adım enflasyon yolu ile borcun eritilmesinin bir yolu olarak görülebilir. Ancak şunu eklemem gerek ki derin bir bono piyasası ve gelişmiş bir finans piyasasına sahip ülkede yatırımcı kendisine atılmak istenen bu “kazığın” farkına çabuk varacak ve hemen cezalandıracaktır. Dolayısı ile ABD’den bir Zimbabwe çıkartmak çok zor diye düşünüyorum.

6- Yapısal adımlar: Düşük faizleri formüle etmenin bir yolu da tüketim ve yatırımlardan çok daha büyük miktarda tasarruf olmasıdır. Global dünyada yatırım fazlalığının halen devam ettiğini biliyoruz. Devletler ise yukarıda saydığım nedenlerle harcama potansiyeline sahip değil. Bu durumda “tasarruflar” azaltılmalı. “Nakit paranın ortadan kaldırılması” gibi yakın gelecekte çok daha fazla duyacağımız alternatifleri kenara bırakıp Stephen’ın düşüncesine gelirsek sorun “emeklilik yaşını yükseltmek” . Böylece daha uzun süre geliri olan insanlar daha kısa sürecek emeklilikleri için daha az tasarrufta bulunabilir ve tüketimlerini arttırabilir. Aksi durumda düşük faizler hedeflenen gelecek getirisini sağlamak için daha çok tasarrufa daha çok tasarruf da daha düşük faizler demek olacak. Ancak bu alternatif politik olarak uygulanması zor bir adım olduğundan zor görünüyor.

Kısacası fazla birşey yapılamaz. Ve gelecek olan resesyon da annelerimizin resesyonu olmaktansa (1973 veya 1980) anneannelerimizin resesyonu (1929 veya 1937-ki 37 resesyonu 29 nedeni ile pek hatırlanmaz ama aşırı serttir) şeklinde vücut bulacağından başımız belada demektir. Olası nedenleri ve riskleri ise Stephen yazmadan paylaşmaya çalışacağım!

Şant Manukyan

Müdür | Uluslararası Piyasalar Hisse Senetleri ve Türev

Takip et: @santmanukyan

Sabır: Hotel California vs The Final Countdown

Yayınlanma tarihi 16 Mart 2015 | Yazar Şant Manukyan | Yorum Yap

Aslında tüm olan biten içinde (özellikle doların değer kazanmasında) FED’in sabır kelimesini düşürüp düşürmeyeceği veya faizi Haziranda arttırıp arttırmayacağı sandığınızdan daha az rol oynuyor olsa da herkes doğrusunun bu olduğunu düşünüyorsa elbette ağırlığı da FED’in stratejisine vermemiz gerekiyor.

Düşecek, ama bir sor neden?

Yukarıda işsizlik oranını ve FED’in ekonomik projeksiyonlarında kullandığı alt ve üst beklenti sınırlarını görüyorsunuz. Geride kalan yıllarda aradaki makas önce kapandı ve nihayet oran bandın içine de girmeye başladı. O dönemde FED’in kendi çalışmalarını da kullanarak FED’in kendisi ve yancılarının üzerinde büyük gürültü koparttığı “Katılım oranında gerileme” konusunun dönemsel değil büyük ölçüde demografik ve yapısal olduğunu paylaştığım çok yazı olmuştu. Bugün her nasılsa Katılım Oranı yerinde çakılı olsa da ne FED’in ne de yancılarının ağzından bu nokta konu ediliyor.

… →

Güneşin fethi uzak…

Yayınlanma tarihi 16 Mart 2015 | Yazar Serhat Gürleyen | Yorum Yap

Bir Amerikalı, bir Rus ve Temel uzay yolculuğu üzerine konuşuyorlar. Temel’in Amerikalı ve Rus ile ne işi olur, uzay yolculuğundan ne anlar diye sormayın. Fıkra bu. Her şey olur. Amerikalı, tüm özgüveniyle Aya ilk biz gittik, Mars’a da biz gideceğiz diyor. Rus uzaya ilk nasıl gittiysek Mars’a da biz gideceğiz diyor. Temel aşağı mı kalacak. Mars’a hanginiz giderse gitsin, biz güneşe gideceğiz diye ısrar ediyor. Amerikalı ve Rus hayatlarında ilk kez bir konuda anlaşıp Temel’i gerçekçi olmaya davet ediyor. Güneşe gidemeyeceğini, daha yaklaşırken uzay aracının eriyeceğini anlatmaya çalışır. Temel aldırmaz bile. Herhalde önlemimi alacağım, öğlen sıcağında gitmeyeceğim der.

Büyük hedefler konulmasına karşı değiliz. Yüksek hedefler bir ailenin, şirketin veya ulusun bir amaç için bir araya gelip, canla başla çalışmasını sağlayabilir. Bu anlamda ulaşılabilir bulmasak da Cumhuriyetin yüzüncü yılı için konan 2023 hedeflerini destekliyoruz. Ancak uzun vadeli hedefler için geleceğe bakarken hemen önümüzdeki engele takılıp düşmeyelim. En büyük 10 ekonomi arasında yer almayı hedeflerken en kırılgan 5 ekonomi arasında yer almak acı veriyor. Nereden çıktı şimdi bunlar, ne güzel fıkra anlatıyordun demeyin. Geçtiğimiz haftalarda piyasalarda fıkra tadında bir kriz yaşandı. Olay hükümet kanadı ve Cumhurbaşkanından Merkez Bankası’na yapılan yüksek dozlu müdahaleler ile başladı.

Petrol fiyatlarındaki düşüşü arkasına alan Merkez Bankası Ocak ayından başlayarak politika faizinde 75 baz puan, üst bantta 50 baz puan faiz indirimine gitti. Fed’in faiz artışını öne alabileceği yönündeki işaretler ve ABD dolarındaki güçlenme sinyallerine rağmen risk alarak yapılan faiz indirimi hükümeti ve Cumhurbaşkanını mutlu etmedi. Büyük hedefleri olan bir ülke küçük faiz indirimleri ile yetinemezdi. Eleştirilerin dozu arttıkça piyasalardaki gerginlik arttı. Türk lirası dolara karşı %14 değer kaybederken, gösterge faiz oranı %9 seviyesine ulaştı. Merkez Bankası’nın faiz indirim adımlarına rağmen küresel dalgalar ve politika şoku ile finansal koşullar sıkılaştı. Temel güneşe gitmeyi hedeflerken yediği istem dışı kavança ile tekneyi ve yolcuları tehlikeye attı.

Bundan sonra ne olacak. Hükümet ve ekonomi işini doğru yapıp, tekneyi ilk limana sokmaya çalışacaklar. Üç ay içinde yapılacak genel seçimler öncesinde vites küçültmek politik olarak arzu edilen bir durum değil. Ancak doların dünya piyasalarında %10 – %20 aralığında değer kazanmasının beklendiği bir ortamda başka çaremiz yok.
Lafı uzatma sadede gel diyen okurlar için güncele dönelim. Haftaya piyasaları ısıtabilecek üç temel olay var. Merkez Bankasının Salı günü, Fed’in Çarşamba günü açıklayacağı para politikası kararları ve Fitch’in Cuma günü açıklayacağı gözden geçirme raporu.

Türkiye’nin algılanan iktisadi ve siyasi riskinde geçtiğimiz haftalarda sert bir kırılma yaşandı. Küresel yatırımcılar Türkiye’yi yeniden en kırılgan beş ülke arasında görmeye başladı. Hal böyle iken Merkez Bankası’nın faiz indirerek ateşe benzin dökmesini beklemiyoruz.

ABD’de açıklanan son veriler büyümenin sanıldığı kadar güçlü olmadığını gösteriyor. ABD hanehalkı düşük petrolün getirdiği faydanın önemli bir kısmını tasarruf etmeye başladı. İstihdamdaki artışa rağmen ücret artışlarının yavaş olması da ekonominin çok güçlü olmadığını gösteriyor.

Bu nedenle Fed’in Çarşamba günü yapacağı açıklamada “sabırlı” kelimesini koruyacağını ve faiz artırmakta aceleci olmayacağını öngörüyoruz. İlk faiz indiriminin Haziran ayı yerine Eylül veya Aralık ayında olmasını daha muhtemel buluyoruz.

Fitch cephesinde de görece iyimser bir görüşümüz var. Dış konjonktürdeki bozulma ve politika risk primindeki artışa rağmen Türkiye’nin notunda veya görünümünde bir bozulma öngörmüyoruz. Dış denge ve enflasyon cephelerinde elde edilen kazanımlar Fitch’in bekle ve gör politikasını sürdürmesi için yeterli olacaktır.

Toparlayacak olursak Türkiye ekonomisi ve piyasalar önümüzdeki aylarda zorlu bir konjonktürden geçecek. Söz konusu konjonktürde ekonomi yönetiminin güneşin fethine değil gemiyi limana yakın sulara götürmesinde fayda var. Benzer şekilde yatırımcılar önceliği büyümeye değil sermayenin korunmasına vermeli.

Serhat Gürleyen, CFA

Direktör | Araştırma