Popüler ornek İspanyol gribi olsa da ben farklı çağrışımlar nedeni ile tarihte 
daha geri gidiyorum. Whatsapp gruplarında dolaşan kafasına su bidonu veya kedisine maske takan kişi fotoğraflarına baktığımda aklıma önce Venedik festivali geliyor. Giden veya ilgi duyanlar varsa bu festivalde çok popüler maskelerden biri olan “Medico Della Peste”’ mutlaka dikkatini çekmiştir. Sağda gördüğünüz üzere gagalı bir maske giyen “veba” doktoru. Karnaval döneminde şehrin en ünlü maske ustalarından birisi ile konuşma şansımız olmuştu. O yüzyılda (17yy) mikrop kavramı gelişmediği için hastalıkların hava/koku yolu ile bulaştığını düşünen doktorlar (miasma teorisi) maskenin gagasına yerleştirdikleri iyi kokularlarla hastalığı suzerek kendilerini koruma altına aldıklarını düşünür.
Maske, Venedik vs dediğimizde de doğal olarak İtalya aklımıza geliyor (Venedik ve salgın akla Thomas Mann’in Venedikte Ölüm’ünü de akla getirmeli) Sonuçları uzaktan yakından benzetilecek gibi olmasa da karantina ve boş sokaklar kara veba dönemini düşündürmedi değil. Bu dönem tüm Avrupa’da ama özellikle İtalya’da büyük değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. Yayılmasının nedeni olarak da tüccarlar/ticari aktivite gösterilir. Doğal olarak o dönemde yaşanan her olumsuzluk Tanrı’nın bir cezası olarak algılandığından ilk etki dinin çok daha populer hale gelmesi daha doğrusu insanların çok daha katı bir şekilde ibadet etmesi olmuştur (benzer bir etkiyi 9/11 sonrasında da kısa süreli olarak gordük). Nüfusun yarısının ölmesi birazdan bahsedeceğim ekonomik gelişmelerin yanı sıra dünyanın sonunun geleceği düşüncesini uyandırmıştır. Bu bir yandan dini baskın hale getirirken diğer yandan da soylular arasında kalan hayatlarını güzel yaşamak için sanat ve edebiyat gibi konulara sahip çıkma isteği uyandırmıştır. Rönesans’ı tetikleyen gelişmelerden bir tanesi…
Gelelim ekonomiye, “nüfusun yarısının olmesi”…. Bu gelişme ile ücretler tavana vurmuş, hastalık öncesinde çok düşük olan mobilite ciddi sekilde artmiş, asilzadeler kendileri için çalısacak köylu bulamayınca arazilerini tüccarlara satmış, böylece doğuştan gelen aslizadelik hakkı bir anda burjuvaziye de kapısını açmıştır. Ücret artişları ile beraber işçiler sosyal ve siyasal sistemde hak ettikleri seviyede temsil edilmediklerini düşünerek İtalya’da Ciompi isyanini başlatmış (İngiltere’de de 1381’de benzer bir isyan çıkmıştır) ve o döneme kadar sorgulanmayan düzen bir anda karmaşaya girmiştir. Yeterli erkek iş gücü olmaması kadınların daha öne çıkmasını sağladiği gibi göçmenleri de şehirlere çekmiştir. Tarımdan ticarete doğru bir kayma olmuş, önce hastalığın da etkisi ile kıtlık yaşanmış ardından artan ticaret bankacılık sektörünün iyice ortaya çıkmasını sağlamıştır.
İtalya, Ortaçağ, ekonomi vs demişken Medici’lerden bahsetmemek tabii ki mümkün değil. “Toliette, Perfumes and Make-Up at the Medici Court” adli kitabının yazarı Valentina Fornaciai Medici’lerin hastaliğa karşı receteleri topladığını yazıyor, ufak bir ornek:
[The plague] is caused by two things, from the heating of the blood, and its contamination so we have to take care of things which heat the blood: strong wines, the great exertion of worry and fear, mutton, old birds, all hot herbs, like mint, sage, rue, rosemary and marjoram, all citrus fruits, leeks, garlic, onions and shallots contaminate the blood, meat…, and fish, cabbage, and all fruits except pomegranate, oranges, lemons and dried plums but not too many, take care to not eat too much, sleep too much, especially during the day, take care of the wind and avoid all bad smells but when one one is infected…heat a cloth…and wrap the patient in it, and when they begin to sweat dry them with linen cloths and let them sweat.
Half an ounce of fine purged laudanum, 3 ounces of fine calamite storax, myrrh, and 5 drachms of cloves, one drachm of Valerian juice, fine musk, and one carat of imbracane and the things to be blended should be carefully crushed, and sifted, and the gums should be put in a hot mortar, then add lemon balm juice, and bugloss, and make the ball, and keep it in your hand, it will be of great benefit.
Neyse ki artık hem tıp çok gelişti, hem tarihi bildigimiz için neler olabileceğini kestirebiliyoruz. Hem de finansal sistem herkes tarafından çok iyi anlaşıldığı için kaygı duyulacak bir durum ortada yok…
Şant Manukyan
Direktör | Uluslararası Piyasalar