Bu yazA�, 08.10.2014 tarihinde yayA�nlanan “Sistem NasA�l A�alA�AYA�yor-1” baAYlA�klA� yazA�nA�n devamA� niteliAYindedir.
Kaostan DoAYan Düzen
A�kinci Dünya SavaAYA�’nA�n müttefiklerin zaferi ile biteceAYinin belli olmaya baAYlamasA� ile beraber, iki dünya savaAYA�na neden olan, genelde ekonomik A�zelde ticari A�ekiAYmeyi ortadan kaldA�rabilmek, yA�kA�ntA�ya dA�nmüAY dünyada ekonomik destek saAYlayacak yapA�larA� kurmak ve elbette zaten malum olan yeni krala taA� takA�lmasA� iA�in gA�rüAYmeler baAYladA�.
AAYaAYA�da gA�rdüAYünüz 2009 tarihli Bancor A�alA�AYmasA�nda bu dA�nemde nasA�l tartA�AYmalar yaAYandA�AYA�nA� ve aslA�nda A�oAYunluAYun kafasA�nda ne olduAYunu paylaAYmA�AYtA�m.
Keynesa��in o dA�nem A�nerdiAYi A�A�zümü bugün fazla veren Almanya ve aA�A�k veren diAYerleri gA�z A�nüne alarak düAYünmek gerekiyor. SDR’A�n rezerv para olarak kullanA�lma A�nerileri, SDR’i kotasA�ndan fazla olan ülkenin faiz almasA� kota altA�nda kalanA�n faiz A�demesi vs. gibi günümüz uygulamalarA� kA�tü bir Bancor taklidi.
Avrupa’nA�n pek çok Bölgesinde (Yunanistan, A�skoA�ya, A�ngiltere) yerel seA�imler olmasA�na rağmen aynA� zamanda 22 MayA�sta baAYlayan ve pazar günü sona erecek olan A�Avrupa Parlamentosu seA�imleri de gerA�ekleAYtirilecek (751 koltuk iA�in). Avrupa Parlamentosu AB’nin secimle iAY baAYA�na gelen tek organA�. BirliAYin büyük ülkeleri, Almanya, A�ngiltere ve Fransa’da, kapalA� liste adA� verilen bir sistem üzerinden seA�im gerA�ekleAYecek. SeA�men isimlere deAYil partilere oy verecek ve partiler kiAYileri belirleyecek.
A�lginA� bir AYekilde bu kez Avrupa Parlamentosunda AB’ye AYüpheci yaklaAYan partilerin net bir rakama ulaAYmalarA� ve Parlamentoda çok daha gür bir sese kavuAYmalarA� mümkün gA�rünüyor.
Parlamentonun Avrupa komisyonunu atama, uluslararası anlaAYmalarA�n imzalanmasA�nA� engelleme ve hatta bütA�eyi bile bloke etme yetkisi olmasA� nedeni ile a�?Euroscepticlera�? yani birliAYe AYüphe ile yaklaAYanlarA�n ne A�lA�üde zafer kazanacaAYA� kritik. 2007’de yani kriz A�ncesinde bile üye yurttaAYlar arasA�nda pozitif imajA� sadece yüzde 52 olan AB’ye destek AYu anda yüzde 31 seviyesinde. Negatif ise yüzde 15a��ten yüzde 28a��e yükselmiAY.
AslA�nda Euro AYüphecileri grubu 4’e ayrA�lA�yor.A� 1. Grup aAYA�rA� saAYcA� olarak tanA�mlanabilecek gA�A�men karAYA�tA� ve demokrasinin kendisini de sorgulayan partiler.A� 2. Grup demokrasi ile sorunu olmayan ancak ulusal yetkilerin devinden yana olmayan ve sA�nA�rlarA�n geri gelmesini savunanlar.A� 3. Grup muhafazakarlar ki euro ve sA�nA�rlar üzerine farklA� gA�rüAYleri var.A� 4. Grup sol AYüpheciler. AAYA�rlA�klA� olarak birliAYin AYu haline karAYA� A�A�kA�yorlar.
Bu dA�rtlü secim sonucunda 200-220 civarA� koltuk kazanabilir. Bunun 123 adedi saAY aAYA�rlA�klA� 55 adedi sol aAYA�rlA�klA� 20+ civarA� da A�talyan 5 YA�ldA�z hareketine ait olmasA� bekleniyor.A�
Bu rakam GeertWilders ve Le Pen’in hedeflediAYi “kendini imha eden parlamento” yaratA�lmasA�na izin vermez. Ancak merkez saAY ve sol beraber hareket etmediAYi sürece hiA� bir adA�m atA�lamamasA�na neden olabilir. AynA� durum AB AYüphecileri iA�in de geA�erli. Pek çok partiden oluAYmuAY bir bloktan bahsettiAYimiz iA�in bir arada hareket etmeleri oldukA�a zor gA�rünüyor.
Bu merkez partiler iA�in bir avantaja dA�nüAYebilir. Ancak parlamento en verimli A�alA�AYmasA� gereken zamanda en verimsiz performansA�nA� gA�sterebilir. A�te yandan tek korku AB parlamentosunun yapA�sA� deAYil. SA�z konusu Euro AYüpheci partiler dA�rt ülkede en büyük parti konumunda. Bu A�dA�rt ülke Yunanistan (Syriza belediye seA�imlerini A�nde gA�türüyor) Polonya,Hollanda ve A�ek. A�A�ngiltere (N. Faragea��A�n ekonomi ile ilgili bazA� gA�rüAYlerini isabetli buluyorum), Danimarka, A�talya, Avusturya, Fransa, Finlandiya ve Macaristan’da da ciddi oy potansiyeline sahipler. A�Bu durum yerel politikalarA� da baskA� altA�nda tutarak hükümetlerin daha “az birlik sever” hareket etmesine neden olabilir.
Azüphecilerin mevzi kazanmasA� kA�sa vadede sert bir AYekilde fiyatlanacak bir geliAYme deAYil. BelirttiAYim gibi a�?AYüphecia�? baAYlA�AYA�nA�n altA�na ABa��nin devam etmesini savunanlar olduAYu gibi daAYA�lmasA� gerektiAYini de savunanlar var. Bu nedenle kimse panik olmayacaktA�r. Ancak zaten iAYleyiAYi benzerlerine oranla (ABD, Avustralya vs) çok daha etkisiz ve sorunlu olan Avrupa BirliAYi biraz daha zor bir AYekilde ortak karar alacaktA�r. ReformlarA�n hala tam gerA�ekleAYmediAYi, ECBa��nin bile karar almakta zorlandA�AYA�/geciktiAYi bir ortamda Parlamentonun daha da uzlaAYA�lmaz bir hal almasA� tabuta A�akA�lacak son A�ivi olmasa da A�ivilerden birisi olarak kayda geA�ecektir. Yerim kalmadA�AYA� iA�in Ukrayna BaAYkanlA�k seA�imlerine deAYinmiyorum. Bu kA�sa vadeli fiyatlamalarA� daha sert etkileyebilecek bir geliAYme olacaktA�r.
Konu A�zetle budur, realize olacak gibi olduAYundan detaylandA�rmak üzere…
ABD ekonomisindeki canlanma ve faiz oranlarındaki yükseliş Mayıs ayında Türkiye gibi küresel büyümeden çok küresel likiditeye duyarlı ülkeleri olumsuz etkiledi. Türkiye Mayıs ayında ABD tahvil faizlerindeki artışın yol açtığı yangından en çok etkilenen piyasalar arasında yer aldı.
Söz konusu konjonktürde Türkiye piyasalarındaki satışları artıran üç temel neden vardı;
I. Ufukta beliren risklere rağmen “sermaye girişleri gücünü koruyor” gerekçesiyle Merkez Bankası’nın politika faizini indirmeye devam etmesi
II. Ekonomi yönetiminin bankacılık sektörünün karlılığını aşağı çeken regülasyonları
III. Taksim Gezi Parkında çevreci guruplar tarafından yapılan gösterilerin polisin sert müdahalesi sonucunda ülke geneline yayılması.
Bundan sonra ne olacak? Son dönemde yaşanan finansal ve siyasi dalgalanmadan gerek ekonomi yönetiminin gerekse hükümetin gerekli dersi aldığına inanıyoruz.
Ekonomi cephesi ile başlayalım. Türk lirasındaki yaşanan şiddetli değer kaybı sonrasında Merkez Bankası’nın “düşük faiz, makro ihtiyati tedbir” politikası uygulamasından kademeli olarak uzaklaşacağına inanıyoruz.
Nisan ve Mayıs aylarında ufukta beliren risklere rağmen 100 baz puan faiz indirimi yapan Merkez Bankası’nın Haziran ayında politika faizinde veya faiz koridorunda ani bir değişikliğe gitme ihtimali düşük. Bunun yerine bankanın piyasaya verdiği likiditeyi kısarak para piyasası faizlerini %6-%6,5 bandına çekmesini bekliyoruz.
Ancak küresel risk iştahının bozulduğu ve Türk lirasının dolar-avro sepetine karşı 2,20’yi geçtiği bir senaryoda Merkez Bankası bir yandan faiz silahını çekerken diğer yanda makro ihtiyati çerçevede yaptığı sıkılaşmayı kademeli olarak azaltacaktır.
Politika cephesinde temkinli iyimserliğimizi koruyoruz. Cumhurbaşkanı Gül ve Başbakan Vekili Arınç yapıcı söylemleri ve sivil toplum kuruluşları ile yaptıkları görüşmeler ile toplumsal gerginliğin azaltılmasında iyi bir başlangıç yaptı. Başbakan Erdoğan’ın da benzer bir yaklaşımı benimsemesi durumunda toplumsal gerginliğin kademeli olarak azalması sağlanabilir. Ancak Türkiye’nin risk algısına verilen hasarın onarılması zaman alacaktır.
Piyasalara dönelim. Türk lirası ile ilgili uzun dönemli yapısal olumlu görüşümüzü koruyoruz. Gelişmekte olan ülke paralarındaki satış baskısı kısa vadede Türk lirasındaki değer kaybının sürmesine neden olabilir. Ancak Merkez Bankası’nın kısa vadeli faizleri kademeli olarak artırmasıyla Türk lirası normal seyrine dönecektir. Döviz kurundaki yükselişi Türk lirası varlıklara yönelmek için fırsat olarak görüyoruz.
Faizlerde yaşanan yükselişe rağmen devlet iç borçlanma senetleri ile ilgili temkinli görüşümüzü koruyoruz. Mevcut faiz seviyeleri Merkez Bankası’nın para politikasında sıkılaşmaya gitmesi, ABD uzun vadeli faizlerinin yükselmesi gibi senaryoları henüz tam olarak fiyatlamıyor. Faiz oranlarında yaşanan yükselişe rağmen kısa vadeli yatırımcılar için mevduatı, orta vadeli yatırımcılar için değişken faizli özel sektör tahvillerini uzun vadeli yatırımcılar için enflasyona endeksli tahvilleri önermeye devam ediyoruz.
Borsa İstanbul Haziran 2014 için saptadığımız 95,000 hedef seviyesine göre %23’lık artış potansiyeli ile cazip seviyelere geldi. Türkiye 10,5 fiyat kazanç oranı ile geliişmekte olan ülke ortalamalarına göre (10,8) daha ucuz seviyelerden işlem görmeye başladı. Mevcut fiyatları ekonomisini dengelemek konusunda başarılı adımlar atmış, 2012 Kasım ayında Fitch, 2013 Mayıs ayında Moody’s tarafından yatırım yapılabilir konuma yükseltilmiş bir piyasanın haketmediği seviyeler olarak görüyor ve Borsa İstanbul için 95,000 hedef seviyesi “AL” tavsiyesi veriyoruz.
Son aylarda Suriye ile tırmanan ikinci büyük krizi yaşıyoruz. 30 yıldır PKK ile mücadele bir yana; 1974 yılından beri ülkemiz bu tür bir sıcak çatışmanın içinde olmadı. Bundan sonra da olmasını istemeyiz. Akçakale’ye düşen top mermisi haberleri ardından Türkiye’nin angajman kuralları doğrultusunda karşılık vermesi, hava sahalarının kapatılması gibi gelişmeler bu riski tekrar gündeme getirdi. Konunun siyasi ve sosyal yanlarını unutmadan, ama bir yana koyarak bu duruma piyasalar açısından bir göz atmak istiyorum. Aslında bu durum özelinde değil de; bu şekildeki siyasi ve askeri krizlerin piyasalarla olan etkileşimini ve ekonomik krizlerle farklarını hatırlamakta fayda var. Yazının içinde ve sonunda bu tür siyasi gerilim oluşan durumlarda İMKB 100 endeksinin seyrine ilişkin tablolar bulunabilir. Yazıyı siyasi kaynaklı; savaş ya da savaş benzeri durumlarda karşılaşılan durumlardaki piyasa tepkileriyle bundan bağımsız ekonomik krizlerdeki tepkilerin kriz anındaki yansımalarına ayırdık. Bu tepkileri makroekonomik faktörler, (borç rasyosu, sosyal refaha yönelik yasalar, istihdam yasalarının esnekliği vs.) uygulanan para politikaları (kur rejimi, para politikası), piyasada aktif olan oyuncuların profili (bankalar, hedge fonlar, kamu kurumları vs.) şekillendiriyor. Bu nedenle krizlerin doğası benzer de olsa farklı ülkelerde farklı reaksiyonlara yol açabiliyorlar.
2001 krizinden bu yana piyasalar Türkiye’de ekonomi dışındaki gelişmelereçok büyük tepkiler vermiyor. Büyük tepkileri de kısa süre içinde geri alıyor. 2003 yılında Irak savaşı’nın başlaması önemli bir satış getirdi; 2004 Aralık’ında hükümetin AB adaylık müzakerelerinin Kıbrıs yüzünden tıkanma noktasına geldiği anda başbakanın uçağı geri dönmeye hazır bekliyor açıklamaları, Türkiye’nin AB adaylığı ile yaşanan iyimserliğin hızla geri verilmesine ve büyük satışlara yol açmıştı. Fakat krizin aşılmasıyla beraber seviyeler hızla kriz öncesi seviyelere gelmiş, yaşanan yüksek volatilitede paniğe kapılan yatırımcılar zarar ettiğiyle kalmıştı. Daha sonra ise 2007 yılında yaşanan muhtıra krizi sırasında piyasaların yine çok sert reaksiyonları oldu. Acaba hükümet krizine yol açacak bir gelişme olur mu korkusu; satışları tetiklerken normalleşme ile beraber piyasalar hızla düzeldi.
Bugüne gelince; makroekonomik tehdit olarak arka planda görece yüksek bir cari açık var ve bu Türk Lirası’nın kırılganlığını arttırıyor. Özellikle turizm gelirlerini tehdit edecek savaş türü bir gelişme kur üzerinde ciddi riskler oluşturabilir, ancak TCMB’nin esnek kur ve faiz politikası, kurlardaki dalgalanmaya hızla müdahale etme kabiliyetine sahip, bir kaos anında oluşacak talebi karşılamaya yetmeyecek olsa da oluşacak değer kaybının bir kısmının dengelenmesi beklenebilir.
Para politikasında kısa vadeli faizlerin 2001 yılındaki gibi tekrar tırmanmasını gerektirecek bir unsur yok. Keza kamunun borç yükü Avrupa’daki en makul oranlardan birinde olduğu için böyle bir gelişmede tahvil faizleri üzerinde de felakete varan bir satış beklememek gerekiyor, Hazine’nin reaksiyon gösterecek fırsatı olacaktır. Borsa tarafında satış kaçınılmaz. Ancak sektörel olarak doğrudan zarar görmeyen şirketlerin düşüşü (turizm sektörü veya döviz borcu yüksek şirketler) sınırlı olur.
