ekonomi – İş Yatırım

Ekonomi ne zaman normalleşecek?

Yayınlanma tarihi 27 Nisan 2020 | Yazar Serhat Gürleyen | Yorum Yap

Türkiye korona salgınına karşı başarılı bir mücadele veriyor. Bilim Kurulu’nca tavsiye edilen sosyal mesafeyi ve izolasyonu artıran önlemlerin Ankara tarafından tam olarak uygulanmasının sonuçlarını almaya başladık. Sağlık personelimizin özverili çalışması ve son yıllarda yoğun bakım yataklarına yapılan yatırımların da yardımıyla başarılı sonuçlar alıyoruz.

Son açıklanan veriler yeni vaka ve can kaybının gerilemeye başladığını ve iyileşenlerin hızla arttığını gösteriyor. Açıklanan rakamlar ana değişkenlerini daha önce paylaştığım matematiksel modelin tahminlerinden daha iyi gidiyor. Can kaybı modelin tahmin ettiğinden 10 gün önce ve daha düşük seviyelerde tepe yaptı. İyileşen sayısı öngördüğümüzden daha iyi gidiyor.

Bu başarılı performans doğal olarak ekonomi ne zaman açılacak sorusunu akla getiriyor? Bu sorunun cevabı hiç kuşkusuz sadece Türkiye’ye bağlı değil. Ekonomik olarak güçlü bağlarımız olan Avrupa’da, Ortadoğu’da ve Rusya’da salgının seyri de büyük önem taşıyor. Küresel bir salgına karşı ulusal başarı ekonominin normale dönmesi için maalesef yeterli değil.

Sevindirici olan; Avrupa’nın çoğu ülkesinde vaka sayısı ve can kaybının tepe yapıp gerilemeye başladığını görüyoruz. Bu ülkelerin çoğu maalesef Türkiye’ye göre çok daha ağır bedeller ödedi. Can kaybı daha fazla oldu. Sağlık sistemleri kilitlendi. Ama en kötü geride kaldı. Çoğu Avrupa ülkesinde mayıs ortalarından itibaren kademeli bir açılma öngörüyoruz.

Türkiye’de ekonomi ne zaman normalleşmeye başlayacak sorusunun cevabı Bilim Kurulu’nun vereceği tavsiye kararı ile şekillenecek. Açıklanan veriler salgının mayıs başından itibaren hızla kontrol altına alınacağına ve haziranın ilk haftasından itibaren (ilk tahminimizden bir hafta önce) ekonominin kademeli olarak açılabileceğine işaret ediyor.

Ekonominin açılma süreci hiç şüphesiz vaka sayılarının dikkatle izlendiği deneme yanılmayla ilerleyen bir algoritmaya bağlı olacak. Vaka sayısının artmaya başlaması durumunda bölgesel kapatma ve karantina örnekleri görebileceğiz.

Her şey yolunda giderse, hastalık sonrası normalleşme sürecinin eski normalden çok farklı bir yeni normale evrildiğini göreceğiz. Fabrikalarda üretim sürecinin yeniden şekillendiği, alışveriş merkezlerinde restoranlarda sosyal mesafenin korunduğu, online alışverişin cirolardaki payının arttığı, seyahatlerin kısıtlandığı, dijital ziyaretin normal ziyaretin yerini aldığı yeni bir normale alışacağız.

Ekonomide normalleşme işaretlerinin görülmeye başlaması maalesef piyasalarda oynaklığını azalacağı anlamına gelmiyor. 2008 kriz seviyesinin altına inen PMI rakamları geçici de olsa dünya ekonomisinde çok sert bir daralmaya işaret ediyor.

Doların küresel olarak yükseldiği ve gelişmekte olan ülkelere para girişinin azaldığı talihsiz bir konjonktüre denk gelen korona şokunun temel dengeleri zayıf gelişmekte olan ülke ekonomilerinde ani duruşa yol açma ihtimali halen devam ediyor.

Türkiye’nin temel dengeleri bizce halen güçlü. Dışsal şoklara karşı dayanıklılığımızı defalarca ispat ettik. Ancak kredi notumuz düşük. Avrupa ekonomisinde öngörülenden uzun bir durgunluk veya gelişmekte olan ülkelerdeki ekonomik-politik şoklar Türkiye piyasalarında oynaklığın yeniden artmasına neden olabilir.

Serhat Gürleyen
Direktör | Araştırma

Hasar kontrol…

Yayınlanma tarihi 13 Nisan 2020 | Yazar Serhat Gürleyen | Yorum Yap

Türkiye, küresel salgın ile 2018 döviz şokunun açtığı yaraların yeni yeni iyileştiği ve ekonominin yeniden büyüme patikasına girdiği hassas bir dönemde karşılaştı. Sosyal mesafenin artırılması, seyahatin engellenmesi ve izolasyon önlemleri hizmet sektöründe ve özellikle turizm alanında sert bir daralmayı tetikledi. İç, dış turizm ve dolaylı etkiler birlikte alındığında bu sektörün Türkiye ekonomisine katkısı %10’u, istihdama katkısı %7’yi geçiyor.

Ekonominin hassas dengeleri nedeniyle Türkiye salgına karşı ekonomiyi tam olarak kapatma yoluna gitmedi. Gıda, sağlık, lojistik, perakende gibi zorunlu alanların yanı sıra ihracata yönelik çalışan çoğu şirket üretimini düşük kapasite ile de olsa sürdürmeye devam ediyor.

Ancak en büyük iki ihracat ortağımız Avrupa (%49) ve Orta Doğu’nun (%19) derin bir durgunluk içinde olması Türkiye’nin iç talepteki kaybını ihracat ile dengelemesi şansını ortadan kaldırıyor. Türkiye’nin 2020 yılında salgın olmadan %3-3,5 civarında büyümesini bekliyorduk. Pandemi nedeniyle ekonominin üç ay kısmi kapalı olacağı varsayımıyla 2020 milli gelir büyüme tahminimizi 6 puana yakın düşürerek %2,5 daralma olarak güncelliyoruz. Son yirmi yılda bir dolu şokla karşılaşan Türkiye bu çaplı bir durgunluk ile başa çıkabilir.

Ancak salgının kontrol altına alınmasının gecikebileceği ve dolayısıyla sosyal mesafe ve izolasyon tedbirlerinin yol açacağı iktisadi kaybın artacağı bir senaryoya karşı hazırlıklı olmak ve B planını oluşturmak gerekiyor.

Ekonomi yönetimi salgının ekonomi üzerindeki etkilerini hafifletmek sosyal mesafeden etkilenen şirketlere vergi indirimleri sunan 100 milyar liralık Ekonomik İstikrar Kalkanı paketini açıkladı. Milli gelirin %2,3’ü düzeyindeki paket önden yüklemeli nakit teşviklerden çok vergi muafiyeti ve/veya ötelemesinden oluşuyor.

Paket havacılık başta olmak üzere, otelcilik, alışveriş merkezleri, otomotiv, lojistik, perakende gibi sektörlere vergi indirimi sağlanıyor. İşçi çıkarmak yerine zorunlu izin kullanımını devreye sokarken çalışanların yetersiz de olsa bir gelir elde etmesini sağlıyor.

Açıklanan paketi yeterli olmayan ama doğru yönde atılmış zorunlu bir adım olarak görüyoruz. Ekonomide durgunluğun boyutunun artması durumunda Ankara nakit harcama kısmı daha yüksek olan ilave paketler açıklayabilir.

Türkiye’nin milli gelirin %34’ü civarındaki kamu borcu ekonomik durgunlukla savaşmak için maliye politikasının gevşemesine izin veriyor. Ancak içinde bulunduğumuz zorlu konjonktür bu sürecin çok dikkatli bir şekilde yürütülmesini gerektiriyor. Bu süreçte istihdam kaybının sınırlanması, iflas mekanizmasının çalıştırılmaması ve karşılıklı yükümlülüklerin yerine getirilmesi için kamu kaynaklarının kullanılması gerekiyor.

Özel sektörün açık pozisyonunun yüksekliği Türkiye ekonomisinin Türk Lirası’nın değer kaybetmesine karşı hassasiyetini artırıyor. Türk Lirası’nın gelişmekte olan piyasalarda en düşük reel faiz veren para birimi olması sermaye çıkışını ve döviz ikamesini artırarak kırılganlığımızı artırıyor.

Küresel risk iştahının bozulduğu ve salgınla mücadelenin ekonomik maliyetinin arttığı bir ortamda finansal istikrarın korunması için Türkiye’nin bir B planına ihtiyacı var. Ankara kulislerinde bunun için iki senaryo konuşuluyor: (i) Fed ile Türkiye Merkez Bankası arasında swap anlaşması yapılması; (ii) IMF’nin açacağı likidite penceresinden Türkiye’nin yararlanması.

Bu senaryolar gerçekçi mi? Risk iştahının bozulduğu bir ortamda işe yarar mı? İlk senaryonun olma ihtimali bizce çok düşük. Olursa güzel bir sürpriz olur, seviniriz. Ama yatırım kararını bu ihtimale dayandıramayız.

İkinci senaryo Türkiye isterse daha gerçekçi gözüküyor. Ancak işe yaraması için düzgün ve inandırıcı bir programla birlikte harmanlaması gerekiyor. Bu sayede küresel yatırımcıları ikna edebilirsek küresel durgunluğun ve pandeminin ekonomimizde yol açacağı hasar daha sınırlı olacaktır.

Serhat Gürleyen
Direktör | Araştırma

Ekim sonrası FED Bilançosu

Yayınlanma tarihi 10 Ekim 2019 | Yazar Şant Manukyan | Yorum Yap

Mart 2019 Balance Sheet Normalization Principles and Plans dokümanına göre: “when the Committee judges that reserve balances have declined to a level consistent with efficient and effective implementation of monetary policy (repo piyasasında yaşananlar bu noktanın ötesine geçtiğimizi gösterdi), the SOMA portfolio will hold no more securities than necessary for efficient and effective policy implementation. Once that point is reached, the Committee will begin increasing its securities holdings to keep pace with trend growth of the Federal Reserve’s non-reserve liabilities and maintain an appropriate level of reserves in the system.”

… →

Kördüğüm sandıkta mı çözülecek Meclis’te mi?

Yayınlanma tarihi 26 Ekim 2015 | Yazar Serhat Gürleyen | Yorum Yap

Eylül ve ekim ayında yapılan anketler ve Mutsuzluk Endeksi modelimiz kasım başında yapılacak erken genel seçimlerin Meclis’teki parçalı yapıyı değiştirmeyeceğine işaret ediyor. Seçmenin siyasi tercihinde önemli değişikliklere yol açacak olağanüstü gelişmeler yaşanmazsa haziran seçimlerinde olduğu gibi parçalı bir Meclis yapısı ile karşı karşıya kalacağız.

… →

Fırtına mevsimi devam ediyor

Yayınlanma tarihi 7 Eylül 2015 | Yazar Serhat Gürleyen | Yorum Yap

Türkiye piyasaları dışarıdan ve içeriden gelen şoklarla ağustos ayında savruldu. Bir yanda Çin ve ABD ekonomilerinden gelen yavaşlama sinyallerinin vurduğu küresel risk iştahı, diğer yanda jeopolitik risklerin ve iç savaş tehlikesinin arttığı bir ortamda ortaya çıkan seçim sarmalı endişesi piyasaları dalgalandırdı. Petrol fiyatlarındaki gerileme ve Fed’in faiz artırma beklentisinin ötelenmesi piyasalardaki satışın bir çöküşe dönüşmesini engelledi.

Cin lambadan çıktı
Şangay borsasından başlayarak küresel piyasalara yayılan satış dalgası Çin’in ekonomik ve finansal bir krize girmesinden değil büyümedeki sert iniş tehlikesi karşısında ekonomi yönetiminin kur savaşı başlatacağı endişesinden kaynaklanıyor. Dolara karşı parasını nominal olarak bir bant işinde tutan Çin uzun zamandır bölge için bir istikrar kaynağı oldu. Çin’in para ve kur politikasını değiştirmesi dış ticaret ortaklarıyla kur savaşı başlatabilir.

Ekonomi yönetiminin yapabilecekleri sınırlı
Ekonomi yönetiminin aldığı önlemler Çin ekonomisindeki yavaşlamanın şiddetini azaltacak. Ancak ihtiyaç fazlası kapasite ve yüksek finansal kaldıraç orta vadede büyümeyi baskılamaya devam edecek. Çin hükümetinin büyümeyi uyarmak için faizleri düşürerek parasına değer kaybettirmesi Çin’e mal satan ve Çin ile rekabet eden ülkeleri olumsuz etkileyecek.

Küresel büyümede yön aşağı
İktisadi büyüklüğüne göre Çin’in küresel piyasalardan aldığı pay çok sınırlı. Dolayısıyla Çin’den dünyaya yayılacak bir finansal kriz söz konusu değil. Çin ekonomisinin küresel büyüme üzerindeki etkisi ağırlıklı olarak ithalat kanalından gerçekleşiyor. Çin’in ithalatının %29’unu hammadde alımları, %26’sını sermaye malları oluşturuyor. Ekonomideki yavaşlama hammadde talebini baskılayarak emtia üretici ülkeleri (Brezilya, Rusya, Avustralya, Orta Doğu, Afrika), yatırımları azaltarak sermaye malı ihracat eden ülkeleri (Almanya ve Japonya) vuruyor.

Çin’in yavaşlaması ve parasına değer kaybettirmesi küresel büyümeyi aşağı çekecek ve dünyadaki dezenfl asyonist süreci destekleyecek. Yaşanmakta olan devalüasyon baskısı nedeniyle gelişmekte olan ülkelerde bu etki daha sınırlı olacak. Zaten deflasyon tehdidi ile uğraşan gelişmiş ülkelerde bu etki para politikasının daha uzun süre genişleyici olmasına neden olacak.

Küresel sermaye gelişmekte olan ülkelerden kaçıyor
Çin’e emtia satan ve / veya küresel büyümeye duyarlı gelişmekte olan ülkeleri sonbahar aylarında zorlu bir konjonktür bekliyor. Gelişmekte olan ülkelerle büyüme farklarının azalması sermaye çıkışı yoluyla döviz kurunu baskılayarak bu ülkelerin finansal koşulların sıkılaştığı, enflasyonun yükseldiği ve büyümenin yavaşladığı kendi kendini besleyen olumsuz bir sarmala girmesine yol açacak.

Türkiye için ehvenişer bir durum
Çin’in büyümesinin yavaşlaması ve dünyaya deflasyon ihraç etmesi Türkiye için ehvenişer bir gelişme. Çin’in büyümesinin yavaşlaması cari dengeyi desteleyerek Türkiye’yi destekleyecek. Çin’den yayılan defl asyonist etki ise düşük emtia fiyatları ve ucuz ihraç mallarıyla gelişmiş ülkelerin para politikasının normale dönüş sürecini geciktirerek, Türkiye gibi yabancı tasarrufa ihtiyacı olan ülkeleri olumlu etkileyecek.

Reel ekonomi küresel dalgalara karşı duyarlı
Son yıllarda elde edilen kazanımlara rağmen Türkiye piyasaları yüksek finansman ihtiyacı nedeniyle risk iştahındaki olası bir bozulma karşısında kırılgan durumda. 2013 Fed dalgasında finansal dalgalanmanın reel ekonomi üzerindeki etkisi sınırlı olmuştu. Yeniden seçime gidilmesi, sınırlarımızda devam eden iç savaş, Rusya’daki küçülme ve artan terör eylemleri ile boğuşan, yüksek döviz açığı olan Türkiye’nin olası bir Fed şokundan 2013 yılına göre daha olumsuz etkileneceğine inanıyoruz. Bu nedenle 2015 – 2016 yıllarında ekonominin %2,5 civarında mütevazi bir hızla büyüyeceğini tahmin ediyoruz.

Serhat Gürleyen, CFA

Direktör | Araştırma

Çin – Sermaye Hareketlerini Anlamaya Çalışmak

Yayınlanma tarihi 18 Ağustos 2015 | Yazar Şant Manukyan | Yorum Yap

Bu yazı 17.08.2015 tarihinde yayınlanan Grafiklerle Çin’i Anlamaya Çalışmak başlıklı yazının devamı niteliğindedir.

FX rezervleri konuşulduğunda yeterliliği konusunda akla ilk gelen metrik ithalatı karşılama oranıdır. Klasik oran da min 3 ay ama tercihan 6 ay olmasıdır. Ancak IMF dahil literatürde başka metriklerin de olduğunu biliyoruz. Özellikle de konu Çin ise ithalatı karşılama oranı fazla bir anlam ifade etmiyor (150 mn dolar), durumu çok rahat . Diğer iki ana metrik ise rezervlerin M2 para arzına oranı ve kısa vadeli yabancı borca oranıdır. Son kalemde de kabul edilen oran 100%dür. Yani piyasada ani bir kilitlenme olması durumunda FX rezervlerinin tüm borcu karşılayabilmesi. Burada da kimse Çin’in (kısa vadede) bir sorunu olabileceğini düşünmüyor.

… →

Seçim Sarmalı

Yayınlanma tarihi 17 Ağustos 2015 | Yazar Serhat Gürleyen | Yorum Yap

CHP ile yapılan görüşmelerin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından gözler bugün yapılacak MHP görüşmesine çevrildi. Başbakan Davutoğlu’nun Bahçeli ile yapacağı toplantıya iki alternatif teklifl e gitmesi bekleniyor.

Sınırlı süreli koalisyon teklifi: Daha önce CHP’ye de sunulan bu teklifte MHP’ye sınırlı süreli bir hükümet kurma önerilecek. Görev süresi muhtemelen bir yıldan daha kısa olacak bu hükümetin önceliği ülkeyi seçime taşırken biriken acil sorunlara çözüm getirmek olacak.
Azınlık hükümeti: Mevcut hükümet ile en kısa zamanda (Ekim sonu – Kasım ortası) seçime gidilmesi için MHP’den destek istenecek. Cumhurbaşkanı tarafından seçimlerin tekrarlanması kararı verilmesi durumunda kurulacak seçim hükümetinde tüm partiler yer alıyor. HDP’nin hükümette yer almaması için MHP’nin Ak Parti’ye destek vereceği ümit ediliyor.

Ankara kulislerinde gelen sinyaller MHP ile yapılacak görüşmelerin ‘sınırlı bir hükümet’ çözümü ile sonuçlanması ihtimalinin çok düşük olduğunu gösteriyor. Hafta sonu yaptığı MYK toplantısında erken seçime destek vermeme kararı alan MHP’nin Davutoğlu’nu görevi Cumhurbaşkanına iade etmeye zorlaması bekleniyor. Genel görüş, bu meclisten kalıcı bir hükümet çıkması şansının sıfıra indiği yönünde. MHP ile yapılacak görüşme daha çok seçimlere hangi hükümetle gidileceğini göstermesi açısından önemli. Bu saatten sonra Ak Parti – MHP hükümetinin kurulması çok zor gözüküyor.

Bizim görüşümüz de önemli bir değişiklik yok. Seçimler sonrasındaki ilk değerlendirmemizde, siyaset sahnesinde ve toplumdaki kutuplaşmanın kalıcı bir koalisyon hükümeti kurulmasını zorlaştırdığını savunuyorduk. Şimdi de aynı görüşteyiz. Koalisyon senaryolarına vade sonuna yaklaştıkça değeri sıfıra giden bir opsiyon gibi yaklaşıyoruz. Seçimlerin hemen sonrasında bir yıl içinde erken seçime gidilmesine %60 ihtimal veriyorduk. Koalisyon görüşmelerinin başlamasının uzaması ve müzakere sürecine bir türlü geçilememesi üzerine Temmuz ayında bu ihtimali %80’e artırdık. Geçen hafta açıklanan anket sonuçlarında Ak Parti’nin oylarında görülen iki puan civarı artış erken seçim ihtimalini %100’e yaklaştırdı.

Ekonomi kulislerinden gelen haberler de erken seçim yoluna girdiğimizi gösteriyor:

Emekli, dul ve yetimlerin TOKİ’den avantajlı koşullarla ev almasının yolu açılıyor.
Emeklilere 700 TL kurban yardımı yapılması,
Maaş ödemeleri için bankaların emeklilere 800 TL’ye ulaşan promosyon ödemesi yapması için görüşmeler sürüyor.

Lafı çok uzatmayalım. Türkiye seçim sathına girdi. Daha doğrusu seçim sathında kalmaya devam ediyor. Önümüzdeki dönemde yayınlanacak kamuoyu anketleri büyük önem taşıyor. Önümüzdeki dönemde seçmenin tercihi son anketlerdeki gibi olmaya devam ederse Türkiye bir seçim sarmalına girebilir. Piyasalar henüz bu senaryoyu fiyatlamaya çok uzak. Ancak asla asla dememek lazım.

Serhat Gürleyen, CFA

Direktör | Araştırma

Komşuda pişer, bize de düşer…

Yayınlanma tarihi 20 Temmuz 2015 | Yazar Serhat Gürleyen | Yorum Yap

İran ile ABD’nin başı çektiği Birleşmiş Milletler güvenlik konseyinin beş daimi üyesi ve Almanya arasında iki yıldır sürdürülen görüşmeler başarı ile sonuçlandı. Yapılan anlaşmaya göre İran’ın uranyum stoklarını ve santrifüj sayısını hedeflenen seviyelere indirmesiyle Batı ülkeleri ekonomi ve finans alanındaki yaptırımlarına son verecek. Altı ile dokuz ay arasında tamamlanacağı tahmin edilen nükleer arınma sürecinin ardından 2016’nın ilk yarısında İran’ın gelişmiş ülkelerde alıkonan 100 milyar dolardan fazla varlığı serbest bırakılacak ve enerji ihracatına izin verilecek.

… →

Çin Borsası ve Souk al-Manakh

Yayınlanma tarihi 16 Temmuz 2015 | Yazar Şant Manukyan | Yorum Yap

Çin endeksinde değer kaybı İngiltere’nin GDP’si kadar oldu manşetlerini görmüşsünüzdür. Bu tam olarak ne ifade ediyor? Çin hisseleri İngiltere’nin GDP’si kadar yükselirken bu karlarla destekleniyor muydu? Üretim mi artmıştı? Krediler üretken yatırımlara mı aktarılmıştı? Benim de detaylarına yeni vakıf olduğum az bildiğiniz bir balondan ufak bir kesit paylaşarak hisse piyasalarının sildiği değerin anlamsız olduğunu vurgulamak istiyorum.

… →

ABD Büyümesi ve Revizyon üzerine

Yayınlanma tarihi 24 Haziran 2015 | Yazar Şant Manukyan | Yorum Yap

Yarın 1 Çeyrek GDP’si son standart revizyonuna uğrayacak piyasa beklentisine göre -0.7%’den -0.2%ye düzeltilecek.Ben düzeltmenin biraz daha iyi olmasını bekliyorum (sıfır belki ufak bir artış). Ve hatta ileride yapılacak yıllık revizyonlarda çok farklı yani bir büyüme rakamı bile görebiliriz.

Biraz daha detaylandırırsam; aşağıdaki grafikte 2010-2014 yani resesyonun bittiği (resmi tarihi 2009 Haziran) dönemden sonra çeyrek bazında GDP var.

… →