Faizlerde sıfır konusu gündeme geldikçe fiziki olarak para saklama konusu da geliyor. Aşağıdaki tabloda 1 metreküpte ne kadar para tutulabileceğini görüyorsunuz*.
Önemli bir nokta hangi eksi faiz seviyesinde nakde doğru bir hareket başlayabilir:
1-Öncelikle elbette saklama maliyeti önemli. Burada baz alınan ilk varlık Altın ve yıllık maliyeti 0.2%. Ancak gerek tuttuğu yerin daha az olması gerekse yangın riskine karşı doğal koruması olması nedeni ile kağıt para açısından temsilci olmayabilir. Bu nedenle tartışılan diğer bir alternatif de Petrol. BAC petrol için saklama maliyetini 1 ile 10% arasında veriyor. Bu kadar büyük fark olmasının nedeni petrolü sabit ve ya süper tankerler aracılığı ile saklayabilmeniz ve maliyetin devamlı değişmesi (fix vs floating)
2- İkinci unsur ise işlem maliyeti. Doğal olarak bakkala gittiğimizde yaptığımız bir işlemle uluslar arası bir şirketin yaptığı ödeme arasında çok fark var ve birinde nakit para pratik olurken diğerinde değil. Burada kullanılan benchmark ise kredi kartlarının komisyonu. Batı piyasaları için BAC bunu 1-3% arasında almış. ECB ise daha spesifik bir rakam hesaplıyor ve 2.3% olarak veriyor.
3-Son nokta ise aşağıda önceki hafta ECB toplantısı öncesi paylaştığım şu tarihi vaka ile ilişkili**. Merkez Bankaları veya daha doğru bir tanımla Hükümetler yaptıklarının işe yaramadığını özel sektörün nakde kaçtığını veya yaratıcı (bitcoin, altın) fikirlerle atılan adımların etrafından dolaştığını anlarsa “yasaları” kullanabilir.
Kısacası eksi faizlerin dibi çok daha aşağıda olabilir. Sonrası ise elektronik para : http://money.cnn.com/2016/01/21/technology/china-digital-currency/
* ABD’de basılan en büyük banknot 100bin dolardır ve altın karşılığıdır.Piyasada değil sadece altın rezervi olan FED bankaları arasında kullanılmıştır. Piyasada dolaşan en büyük banknot ise 10bin dolarlıktır http://www.federalreserve.gov/faqs/currency_12600.htm . Günümüzde bunlardan 336 tane ve 342 tane 5binlik, 165,732 tane de 1,000’lik var. Bir gereksiz bilgi daha vermiş oldum.
……..
**Yılın genelinde ise depozito oranı daha da düşürülecektir. Büyük Depresyon sırasında Avusturya’da Worgl Deneyi olarak bilinen bir politika uygulandı. İlginç ekonomik görüşleri olan Silvio Gesell’in görüşlerine paralel olarak yeni belediye başkanı seçilen ve o dönemin büyük ekonomisti (hala da o sınıfta) Fisher’in “uzun garip soyadlı başkan” olarak nitelendirdiği Michael Unterguggenberger kasabadaki işsizliği azaltmak ve arzuladığı kamu projelerini uygulamak için sıra dışı bir adım attı. Depresyonun en kötü günlerinde belediye kasasında kalan 40K şiline karşı aynı oranda para makbuzları bastı ve her ay bu makbuzların nominal değeri üzerinden 1% değer kaybedeceğini ilan etti.
Bu durumda eline makbuz geçen herkes derhal harcamaya başladı. Harcama yapacak bir şey kalmadığında vergiler erken ödenmeye başladı (yani velocity arttı) ve hatta bir sonraki dönemin vergileri ödendi . Kasaba bir anda tam istihdama geçip ciddi bir atılım gösterince cevre kasabalar da modeli almak istedi. Ve sonunda Merkez Bankası bu uygulamayı yasakladı ve konu tarihe gömüldü.
Sonuç: “Kağıt para” “cari özelliklerini” taşıdığı sürece faiz indirimi bir işe yaramayacaktır. Gesell’in yazdığı gibi:
Only money that goes out of date like a newspaper, rots like potatoes, rusts like iron, evaporates like ether, is capable of standing the test as an instrument for the exchange of potatoes, newspapers, iron and ether. For such money is not preferred to goods either by the purchaser or the seller. We then part with our goods for money only because we need the money as a means of exchange, not because we expect an advantage from possession of the money. So we must make money worse as a commodity if we wish to make it better as a medium of exchange.”
Şant Manukyan
Müdür | Uluslararası Piyasalar Hisse Senetleri ve Türev