İngiliz İmparatorluğunun ihtişamını bir kaç kelime ile özetleyen cümlelerden birisi imparatorluğun yayıldığı sınırların büyüklüğünü sembolize eden: “Üzerinde güneş batmayan imparatorluktur.” Diğeri ise monarşinin sağlamlığını gösteren Mısır eski kralı Faruk’un: “Yakın gelecekte sadece 5 kral kalacak. Biri İngiliz Kralı diğer dördü de iskambil paketindeki krallar.” sözleridir.
18 Eylül’de İskoçya’nın birlikte kalma veya çıkma referandumu gerçekleştirilecek. Dün önemli bir kırılma yaşandı ve konu gündemden geldiği günden bu yana anketlerde geride olan ayrılıkçılar ilk kez öne geçti. Anketleri takip etmek isteyenler için bu linki önerebilirim.
Önce kısa bir tarih:
17 yy’ın başında Ingiltere ve İskoçya tamamen farklı iki ülke olarak bulunuyor. Ancak 1603 yılında İngiliz Kraliçesi Elizabeth’in ölümü ile taht en yakın akrabası ve aynı zamanda İskoçya kralı olan 6. James’e geçiyor (İngiliz monarşisinde ise Birinci James:). Bu olan İngiliz ve İskoç tarihinde Taçların Birleşmesi olarak bilinir. Kral James devletlerin ayrı vücut bulmaya devam eden ama şahsında birleşen yetkilerin de temsilcisi olarak bugün de gördüğünüz ve Union Jack olarak bilinen bayrağı dizayn eder. İngiliz bayrağı aslında St George’s Cross ve St Andrew’s Cross olarak bilinen İngiliz ve İskoç bayraklarının bir bileşimidir. Jack kelimesi de Latince Jacobus yani James kelimesini kısaltmasıdır. Her neyse, Kral James Londra’da mekik dokumasına rağmen fiili anlamda iki ülkeyi birleştirmeyi başaramaz. Adını verdiği bayrak kalır ama kendisi her fani gibi dünyadan göç eder. Yerine gelen oğlu 1.Charles dönemi İngiliz tarihinin en heyecanlı dönemlerinden birisi olan Cromwell’in dönemine de denk düşer. Din,iç savaş, darbe, idam vs hepsi var. Cromwell 19 Mayıs 1649’da bugün de kullanılan kelime ile İngiltere’yi bir Commonwealth olarak ilan eder ve İrlanda ile İskoçya’yı da ilhak eder. Bu tarihten sonra ilk kez mecliste yani Westminister’da İskoçlar ve İrlandalılar İngilizlerle beraber oturmaya başlar. Tüm bu olan biten Cromwel’in karizması ve ordusu sayesinde gerçekleşir. Henüz bir anlaşmadan bahsetmiyoruz.
İki ülke arasında birlik tartışmaları 1689 yılında William 3’ün konuyu ortaya atması ile başlıyor. William döneminde Parlamento Bill of Rights olarak bilinen yasayı çıkartır ve o tarihten sonra monarşi parlamentonun onayı olmadan karar alamaz. İlk zamanlarda İskoçlar, ekonomik durumları nedeni ile, konuya daha sıcak bakan taraf. 1700’de birleşmeyi kabul eden bir yasa Lordlar kamarasından geçiyor ancak Avam kamarasından geri dönüyor. 1702’de İskoçlar pratikte meclislerini fesih etmeyi kabul etse de İngilizlerle aynı oranda vergi vermeyi kabul etmiyor. İngilizler de her şey netleşmeden İskoçlara kolonilerle ticaret hakkı tanımak istemiyor. Din konusu da elbette diğer bir konu.
Hızla geçiyorum ve 1707 yılına geldiğimizde, ki bugün oylanan konu da bu, 1 Mayısta geçerli olmak üzere 25 maddelik bir birleşme anlaşması üzerinde uzlaşı sağlanıyor. Tek monarşi, büyük Britanya ismi, bayrak, Lordlar Kamarasında 16, Avam Kamarasında 45 temsilci, eşit haklar gibi maddeler var. Şu anda 650 vekilden 59’u İskoçya’dan. Ve 307 yıl her evlilikte olduğu gibi arada sorunlar olsa da beraber geçiyor.
Günümüz:
Bağımsız İskoçya fikrini savunanlar (Scottish National Party) Kraliçe’nin devlet başkanı olarak kalmasını kabul ediyor, aynı zamanda otomatik olarak AB üyesi kalmayı ve Pound kullanmayı da istiyor. Yani 1707 öncesi duruma gönüş, sosyal ve taçların birleşmesi, politik ayrılık. Borçların paylaşımı, askeri konular ve petrol sahaları da tartışmalı konular. Düne kadar (hem lafın gelişi hem de gerçekten) Evet oyu pek mümkün görünmüyordu. Genel düşünce bazı tavizler karşılığında birliğin sürdürüleceği. Şayet Evet çıkarsa Eylül 2014-Mart 2016 arasında bölünmenin nasıl olacağı netleştirilecek. Arada Mayıs 2015 genel seçimleri var.
Ayrılma durumunda İskoçlar Pound kullanmaya devam etmek istiyor. Ingilizler ise aksi görüşte. BOE başkanı Carney de geçtiğimiz haftalarda böyle bir birliğin ancak AB’nin düştüğü hatalara düşülmemesi durumunda çalışabileceğini söyledi. Şu anda gelişmeler Pound negatif (önceki hafta paylaşmıştım ECB kararı da BOE’nin faiz artışını ertelemesine neden olabilir). AB üyeliği konusunda da görüşler farklı. İskoçlar 48. madde nedeni ile AB üyesi oluruz derken İngilizler 49 nedeni ile olmazsınız diyor.
İskoçya ekonomisi İngiliz ekonomisinin yaklaşık 8%si (JP). Petrolün dağılımı kadar önemli bir konu da finans. İngiltere’de bankalar GDP’nin 4 bağımsız bir İskoçya’da ise 12 kat büyüklüğünde. İhracatının 70%si de İngiltere’ye olacak. Petrol rezervlerinin ise sadece sınırlar üzerinden gidildiğinde 94%si İskoçlarda kalmalı. Buradan sağlanan gelirler İngiliz GDP’sinin 0.4%üne vergiler ise 1%sine denk geliyor. İskoçya için ise 4% ve 15% olacak. Yani çok kritik.
1921 tarihli şu anlaşmada gördüğünüz üzere İrlanda kendi payına düşen borçları almıştı. İskoçya da benzer bir duruma düşecektir. Bu konuları referandumun sonucuna göre çok daha detaylı paylaşacağım. Ancak şu anda daha fazlasına gerek yok.
Piyasalar açısından:
Evet oyu veya korkusu daha karışık bir Pound yapısının tartışılmasına ve soru işaretlerine neden olacağından Pound negatif. Referandumdan hayır çıkacağına inanıyorsanız da elbette alış fırsatı. Bonolarda (Gilt) bir default olmayacağını biliyoruz, ancak yine de satış gelebilir veya relatif bir trade olarak gilt short bund long denenebilir. Ingiltere ratingi açısından parçalanma olumlu bir gelişme değil. Bölünme İngiliz politik dünyasını da vuracaktır. Muhalefet böyle bir durumda başbakanın istifasını istiyor ancak şu ana kadar yapılan açıklamalarda başbakan istifa etmeyeceğini söyledi. Ayrılık AB Parlamentosunda zafer elde eden sağ tandanslı partileri de kuvvetlendirecektir.
Kıyametin küçük alametlerinden bahsetmek istemiyorum ama Avrupa’da ayrılıkçı hareketler giderek artacak. İskoçya referandumu bu açıdan kritik. Haftaya çok daha detaylı değineceğim, jeopolitik bazlı sermaye hareketleri ABD’yi ciddi anlamda öne çıkaracak.
Şant Manukyan
Müdür | Uluslararası Piyasalar Hisse Senetleri ve Türev