Yıllardır sürekli karşılaştığım bir soru, hatta suçlamadır:
– Halka arzlarda yurt dışındaki yatırımcılara daha ucuza satılıyor değil mi?
Cevabım hep “yok öyle bir şey.” olsa da karşı taraf hiçbir zaman altta kalmaz.
– Öyle öyle, sizi bilemem tabii ama öyle yapılıyor.
Öncelikle, mevzuat böyle bir şeye izin vermiyor.
Fiyat aralığından talep 
toplanıyor olsa dahi talep toplama sonucunda tek bir halka arz fiyatı belirlenir ve tüm yatırımcılar için o halka arz fiyatı üzerinden işlem yapılır. Herhangi bir gruba daha ucuza satmak mümkün değil mi? Mümkün tabii. Ama açık açık halka arz izahnamesinde o yatırımcı grubunun tanımlanması ve o gruba iskonto yapılacağının belirtilmesi koşuluyla… Yani öyle bir gruba ucuza satılacaksa diğer tüm yatırımcıların bundan haberi oluyor.
Doğal olarak büyük bir yatırımcı grubuna iskontolu verdiğinizde diğeryatırımcılar talepte bulunmuyor. Siz bireysel yatırımcı olarak hissenin size 10TL’ye satılacağını ama arzın %70-80’ini alacak olan yabancı yatırımcının 9TL’den alacağını bilseniz o halka arza girer misiniz? Dolayısıyla bu imkân sadece halka arzın en fazla %1-2’sini oluşturabilecek arz edilen şirketin çalışanları, müşterileri gibi şirkete bağlılık ve fayda yaratması amacıyla kullanılıyor.
Bu açıklamanın arkasından tabii ki gelen “Yok abi, tamam mevzuat filan öyledir de sonuçta mevzuat kırmızı ışıkta geçmeyi de yasaklıyor ama geçen geçiyor ve işini bilen ceza filan da almıyor” oluyor.
Belki bazı arzlarda bazı yatırımcılar ile el altından ucuza bir satış yapılıyor olabilir, tabii ki her arzda ne yapıldığını bildiğimi iddia edemem. Ama özellikle yabancı yatırımcı söz konusu olduğuna göre yabancı yatırımcılara ciddi oranda satış yapılan arzlara bakalım.
Bu arzlar 100 milyon ABD Doları üzerinde olan halka arzlar. Gerçekleştiren kurumlar İş Yatırım ve benzeri Türkiye de güvenilirliği yüksek kurumlar. Finans gibi güvene dayalı bir sektörde hizmet veren bu kurumların yıllarca çalışarak kazandıkları güvenilirliklerini böyle küçük kazançlar için riske atacaklarını düşünmek mantıksız. Bu kurumlar bu arzlarıda genelde de uluslararası bankalarla gerçekleştiriyorlar (Goldman Sachs, JP Morgan, Morgan Stanley, Citibank vb). Bu kurumlar için de aynı durum geçerli.
Benzer şekilde uluslararası yatırımcılara bakalım. Mavi halka azında %5’ten fazla alan yatırımcılar, Singapur Varlık Fonu Temasek, Templeton, Universities Superannuation Scheme, Charlemagne vb. Yüzlerce milyar dolarlık fonlar. Bu fonlar Türkiye’deki bir halka arzdan elde edecekleri fazladan 1-2 milyon dolar için mi yasalara aykırı bu satışı kabul etmeleri sizce ne kadar makul? Bu yatırımcıların (ve oradaki profesyonellerin) Türkiye’deki şirketlere minnet borçları mı var? Böyle bir şey ortaya çıktığında o profesyonellerin kariyerlerinin biteceğini dikkate aldığımızda hiç gerçekçi değil.
Sonuç itibari ile benim çalıştığım hiçbir halka arzda böyle bir şey olmadı, İş Yatırım ayarındaki kurumların gerçekleştirdiği arzlarda da böyle bir şey olduğuna hayatta inanmam.
Son tepki “peki açıkla bakalım işlem görmeye ilk başladığı gün neden yabancı yatırımcıdan arz fiyatı veya altında satış geliyor?”
Yabancı yatırımcılar da diğer yatırımcılardan farklı değil. Onlar da arz sonuçları
açıklanana kadar o halka arza ne kadar talep geldi nihai arz fiyatı ne oldu bilmiyorlar. Tabii ki piyasadaki diğer yatırımcılarla konuşup edindikleri istihbarata göre genel bir fikirleri oluyor ama sonuçta bilmiyorlar. Onlar da bazen beklediklerinden fazla almış oluyorlar. Halka arz sonuçlarını inceliyorlar ve (oluşan talep seviyesini, ek satış durumu, fiyat revizyonları vb. olguları dikkate alarak) hissenin kısa vadede arz fiyatının altında işlem göreceğine dair bir kanaatleri oluştuğu nokta da zararının neresinden dönülse kardır prensibiyle, fiyat istikrarı döneminde fiyat çok düşmeden satabileceklerini düşünerek hemen satmaya kalkabiliyorlar. Talep toplamanın son günü ile borsada işlem görmenin ilk günü arasında gerçekleşmiş olabilecek olumsuz piyasa gelişmeleri de bu davranışı tetikleyebiliyor.
Mete Gorbon
Direktör | Kurumsal Finansman
