Fed’in başarılı daha doğrusu hala etkili olmasının en önemli nedenlerinden biri bence inandırıcılığını koruması. 10 yıl boyunca enflasyon yaratmadığını , ki o zaman Fed bilançosu 800bn dolardan 4 tr dolara yani 5 kat büyümüştü, şimdi sadece 2 kat büyüdü, görmemize rağmen QE’nin sorunları çözdüğüne inandığımız gibi işaret ettiği yöne doğru parmağın ucuna baktığımızdan dolayı etrafta ne olup bittiğini de kaçırıyoruz.
Mutlaka hepinizin önüne yerli veya yabancı bir aracı kurumun raporunda veya twitterda para tabanındaki abartılı yükseliş düşmüştür. Dolaşımdaki nakit veya M2 veya MZM tablolarına eşlik eden “bu iş tatsız bitecek analizleri” de cabası olmalı. Ancak ben de yaşımı almaya başlıyor olmalıyım ki aslında Fed’in açıkladığı bir parasal büyüklük daha olduğunu hatırlıyorum…
2006 yılının bir 9 Mart günü Fed resmi ve soğuk bir ağızla M3 verisinin artık takip edilmeyeceğini zira M2’de olmayan bir bilgi içermediğini ve gereksiz maliyet yarattığını bir açıklama ile duyurdu: https://www.federalreserve.gov/releases/h6/discm3.htm
Maliyet kısmı benim bulabildiğim kadarı ile Fed için 500bin dolar, bankaların veriyi Fed’e iletmesi için için ise 1 mn dolar civarındaydı. Leblebi çekirdek parası bile değil. Ancak şimdiye malumunuz olmuştur ki ben para peşinde değilim ama enayi de değilim… M2’de olan her bilgi M3’de de olduğuna göre bu iki veri arasındaki fark büyük olmamalı.
Yukarıda M3’ün yayınlandığı son tarih itibarı ile parasal büyüklükler var. M1 1.393 tr , M2 6.754 tr ve M3 10.345 tr dolar. Yani aradaki 4 tr dolara yakın parasal büyüklük ekonomik aktivitenin gelişimi hakkında Fed’e bir bilgi vermediği için göz ardı edilebilir durumda…. Fed dönem dönem parasal büyüklüklerin topyekun olarak artık ekonomik aktivite için sağlıklı bir gösterge olmadığını da vurguluyor : ” In the past few decades, however, the relationship between growth in the money supply and the performance of the U.S. economy has become much weaker, and emphasis on the money supply as a guide to monetary policy has waned.”
2008 sonrası bu tespit özellikle ekonomi için doğru olabilir. M3’ün ne olduğuna baktığımızda (şunu baştan yazsana kardeşim) Türkçe kaynaklarda “M3 = M2 + Repo + Para piyasası fonları + İhraç edilen menkul kıymetler” olarak geçiyor. Ben yabancı tanımı üzerinden gideceğim “Measure of the U.S. money stock that consists of M2, time deposits of $100,000 or more at all depository institutions, term repurchase agreements in amounts of $100,000 or more, certain term Eurodollars, and balances in money market mutual funds restricted to institutional investors.” Türkçe tanımından farklı olarak burada bir de “Eurodollar” eklenmiş. Peki ekonomi için önemli olmayan finans için önemli olabilir mi acaba?
Repo konusunun 2008 krizinde tuttuğu yer “konut balonu ve mortgage” kelimesinin çok gerisinde kalmış olsa da gerçek neredeyse tam tersidir. 2008 krizine mükemmel bir repo krizi diyebilirsiniz. https://files.stlouisfed.org/files/htdocs/publications/review/71/07/Principles_Jul1971.pdf
“The Panic of 2007-2008 was a run on the sale and repurchase market (the “repo” market), which is a very large, short-term market that provides financing for a wide range of securitization activities and financial institutions.” Viral V. Acharya ve Sabri Öncü’nun konuyu daha basit bir şekilde işleyen çalışmasını da tavsiye ederim. Ancak konu dağılmasın. Önceki yıllarda ABD tahvilleri aracılığı ile yürütülen repo işlemleri 2008 krizi öncesi CDO vs gibi enstrümanlar üzerine dönüyordu. Şayet Fed bu piyasayı gerçek anlamda takip edebiliyor olsasonuç belki de çok daha değişik olurdu. Daha önemlisi 2 yıl önce repo piyasası bir kez daha karşıtı ve Fed’in yine olan bitenden haberi yoktu.
Eurodollar konusuna daha önce Friedman’nın tartışma yaratan ve günümüzde pek de geçerli olmayan makalesi üzerinden değinmiştim : https://files.stlouisfed.org/files/htdocs/publications/review/71/07/Principles_Jul1971.pdf
Yukarıda 1970’lerde doğan Eurodollar piyasasının seyrini ve 2000 krizinin ardından nasıl 2’ye katladığını görüyorsunuz. Bu piyasa da doğal olarak M3 kararının kurbanı oldu. Oysa bu krizde de “sentetik dolar yaratma konusu” bir kez daha manşetlerdeydi ve gerçek dolar talebini anlamak için de çok kritik: https://www.wsj.com/articles/how-the-worlds-dullest-market-quietly-created-a-synthetic-dollar-empire-11601031401
Kısacası M1 veya M2 veya MZM ile olan biteni açıklayanlar gözleri bağlı bir şekilde fili tarif edenlerden farklı bir durumda değil. Finansal sitemde ne olup bittiğini göremiyoruz ki anlayalım. Buna Fed de dahil. Altın taşıma nedenimiz de hiper enflasyon vs korkusu değil bu kara delik.
Şant Manukyan
İş Yatırım Uluslararası Piyasalar Direktörü