Aslında bu deyim sıradan yatırımcının hayatına 2008 krizi ile girdi. Gölge bankacılıktan ziyade o zamanlar popüler terim SIV olmuştu. Şimdi Çin’le beraber gölge öne çıkıyor. FSB 2012 yılında “olağan bankacılık sistemi dışında aktör ve faaliyetlerle yapılan kredi aracığı” olarak tanımlamıştı. Standart bankacılık, yani mevduat toplama ve kredi verme, veya sigortacılık işlemleri dışında yapılan örneğin banka iştirakleri üzerinden depozito ve kredi işlemleri, teminatlandırmalar, OTC işlemler, SIV’ler üzerinden seküritizasyonlar vs bu tanıma giriyor. Bu tanımı da IMF’in Şubat 2014 tarihli bir çalışmasından aldım.
Gelelim ana akım yatırım bankalarının dışında daha tarafsız çalışmalar üzerinden Çin gölge bankacılığına bir girişe. Öncelikle 10 sene önce tamamen banka kredileri üzerinde dönem sistemde artık kredilerin payı 50%lere gerilemiş durumda. Bilanço dışı finansman teknikleri, Çin özelinde konuşursak trust kredileri, şirketler arası krediler vs ilk ekte gördüğünüz üzere 30% paya çıkmış durumda (kaynak CEW).
Rakamların güvenilirliği tartışılır olsa da PBOC’nin sağladığı veri ve dağılımları burada görebilirsiniz. 2. ek görsel olarak durumu sunuyor. Shanghai’da GB’nin payı 46% olurken Tibet (hadiii) 45%, Heilongjiang 45% Guizho 42% ve Yunnan 42% şeklinde gidiyor.
Peki Çin’de bahsi geçen Trust ürünler nedir? Genelde belli bir eşiğin üzerinde varlığa sahip yatırımcılara sunulan ve taban bir büyüklüğü olan bir nevi nitelikli kişilere veya şirketlere özel bono tipi ürünlerdir diyebiliriz. Faiz getirileri 10% ve üstü olduğundan standart mevduatlara (normal mevduat getirisi 3%) göre çok daha fazla talep görmektedir. Fonlar çeşitli endüstrilerde yatırımlar kadar yerel hükümet projelerinin de fonlanmasında kullanılıyor.
Geçen yıl örnek verdiğim Golden Elephant tarzı wealth management ürünleri (özel bankacılık ürünleri diyelim) ise daha perakende ürünler ve genelde banka bilançolarında ve yine genelde büyük ölçüde banka garantileri ile destekleniyor. Dolayısı ile yatırımcı kitlesi ve bir defaultun sonuçları açısından Trust ve WMP ayrı kefelere koyulmalı.
Trustlerın ulaştığı büyüklükle ilgili pek çok rakam duymuş olabilirsiniz. Resmi istatistiklere göre ise büyüklük 10.9 trilyon Yuan. Ancak detaylara baktığınızda bunun yarısı yani 5.2 trilyonluk kısmı yatırım amaçlı.
Bankaların hangi koşullar altında bu ürünlerden sorumlu olduğu önemli. Zira hatırlarsanız ICBC geçtiğimiz aylarda sorumluluk (Credit equals gold #1 Collective Trust Product) taşımadığını ifade etmişti. Bankalar sadece ürünün dağıtımına aracılık yapıyorlarsa sorumlu değiller. Ancak önceki örnekteki gibi collective değil de single trust product tarzı (kredi sekuritizasyonunda kullanılıyor) bir üründe sorumluluk taşıdıkları var sayılıyor (bu iki ürün arasında banka ve şirketin aldığı ücretler de çok farklı). Şayet Trust finansal piyasalara yatırım yapmış ise kesinlikle yatırımcısı sorumlu tutuluyor. Diğer vakalar ise gri bölgede kalıyor. Bu vakada Trust’ın 3 bn yuan kredi sağladığı Kömür şirketi batınca Trust katılımcılarının akıbeti tartışma konusu olmuştu.
Bir sonraki yazıda bu ürünlerin sistemdeki yerine değineceğim. Ancak Çin ekonomisinde “trust” konusu bir sonuç ekonominin sorunu çok daha temel.
Şant Manukyan
Müdür | Uluslararası Piyasalar