Kısa ve kolay cevap tabii ki “Cevap vermek için henüz çok erken” demek, ancak hastalığın dünyadaki ilerleyişini ve bunun hisseler üzerindeki etkisini derlemeye çalıştım.
5 Ekim 2014 itibarıyla dünya çapında görülen Ebola vakası 8033 ve şimdiye kadar maalesef 3865’i ölümle sonuçlandı. Ebola’nın (Ebola Virus Disease-EVD) görüldüğü ülkelerin başında Gine, Liberya ve Sierra Leone geliyor. Ayrıca Nijerya, Senegal, ABD’de görülen vakalar ve Avrupa’da insandan-insana bulaşmak suretiyle hastalığı kapmış olan bir İspanyol hemşire vakası var (ve en son hafta sonu itibariyle Teksas’ta). Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 8 Ağustos’ta Ebola’yı “Uluslararası Düzeyde Kamu Sağlığı Acil Durumu” olarak ilan etti. WHO, Kasım ayında Batı Afrika’da hastalığa yakalananların sayısının aylık 20 Bin kişiye ulaşacağını öngörüyor.
Ebola Madrid’teki hemşire, ve 10 ekimde hastaneye kaldırılan Teksas’lı sağlık çalışanının Ebola taşıdığının açıklanmasıyla kendine haberlerde daha geniş yer bulmaya başladı. WHO, 8 Ekim itibariyle 400’den fazla sağlık çalışanının virüsü kaptığını ve bunların 233’nin öldüğünü açıkladı. Peki Ebola’nın, daha önce de uluslararası kamuoyunda panik yaratan ancak ciddi bir tehdide dönüşmeyen, -kaybedilen hayatlar anlamında değil tabii ki ama piyasalara etkisi açısından fos çıkan- domuz gribi, kuş gribi ve SARS salgınlarından bir farkı var mı? Finansal piyasalar bu hastalıklarla ilgili haberlere de kısa vadede ciddi tepkiler göstermiş ancak kısa süre sonra primlerin ya da kayıpların hepsi geri alınmıştı. Bunun için Ebola’nın nasıl bir hastalık olduğuna bakmak gerekiyor.
Ebola hastalığı ilk kez 1976 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyetinde Ebola nehri yakınındaki bir köyde görülüyor, hastalığın ismi de buradan geliyor. O tarihten bu yana da dönem dönem salgınlar yaşanıyor ancak kaydedilen hiçbir salgın Mart 2014’te başlayan bu sonuncusu kadar endişe verici olmuyor. EVD; kan, ter, gözyaşı, dışkı vb. vücut sıvılarıyla bulaşıyor. Buna göre Ebola hastası birinin bu sıvılarının açık yaranıza temas etmesi, ya da virüsü bir şekilde ağzınıza ya da gözünüze bulaştırmanız gerekiyor, hastalık ayrıca cinsel yolla da bulaşıyor. Bir diğer dikkat çeken unsur, taşıyıcı birinden hastalık bulaşmıyor, ancak semptomları gösteren hastalar bulaştırma özelliğine sahip oluyor (kuluçka süresi 2 gün ile 3 hafta arasında değişiyor). Bu da farkında olmadan insanlara hastalığı bulaştırma olasılığınızı oldukça azaltıyor. Kısacası her ne kadar vakalarda görülen ortalama ölüm oranı %50 ile dehşet verici olsa da, (önceki EVD salgınlarındaki ölüm oranı %25 ile %90 arasında değişiyor.), Ebola öyle kolay bulaşan bir hastalık değil. Üstelik 2003’te Hong Kong’ta panik yaratan SARS gibi solunum yoluyla bulaşmıyor (en azından şimdilik). Ebola’nın henüz bir aşısının ya da ilacının bulunamamış olması tedirginliğin ana sebebi olsa da, deneme aşamasındaki tedavi yöntemleri ve WHO açıklamasına göre, değerlendirmeden geçmekte olan iki aşı çalışması var. Bir başka rahatlatıcı istatistik: Washington Post’ta çıkan bir çalışmaya göre, Ebola hastaları ortalama 1.3 ile 1.8 kişiye virüsü bulaştırıyor, bu rakam kızamık için 17 seviyesinde.
Ebola virüsü için ilaçlar üzerine çalışan şirketlerin hisselerinde işlem hacmi önceki dönemlere göre oldukça yüksek, ancak volatilitenin de bir o kadar yüksek olduğunu göz önünde bulundurmak gerekiyor.
TKMR US: Tekmira Pharmaceuticals (Mkt Cap: $510 M)
BCRX US: Biocryst Pharmaceuticals (Mkt Cap: $760 M)
HEB US: Hemispherix Biopharma (Mkt Cap: $60M)
INO US: Inovio Pharmaceuticals (Mkt Cap: $617 M)
CMRX US: Chimerix (Mkt Cap: $1.1 B)
Dünya Sağlık Örgütü, Ebola için henüz herhangi bir ulaşım kısıtlaması uygulamasına gitmedi. Ancak hastalığın özellikle ABD ve Avrupa’da daha sık görülür olmaya başlaması durumunda, tüketiciler için panik algısı yaratacak olması perakende, ulaşım ve turizm sektörlerini tehdit ediyor. 2003 yılında Hong Kong’ta patlak veren SARS salgını sırasında perakende satışlar yıllık bazda Mart, Nisan ve Mayıs aylarında sırasıyla %6, %15 ve %11 geriledi. HSI endeksi 28 Nisan 2003’te Ocak zirvesine göre %15 geriledikten sonra 17 Haziran itibariyle kayıplarının hepsini geri aldı.
Hong Kong Perakande satışlar (yıllık bazda)
Hong Kong’da toplu taşıma hizmeti veren MTR Corp, Mart 2003 zirvesinden Nisan 2003 dibine kadar bir ay içerisinde %10.4 değer kaybetti, Mayıs sonunda kayıplarını geri aldı. Hong Kong’ta Nisan 2003’te havayolu ile gelen yolcu sayısının Mart ayına göre %66 düşmesiyle paralel olarak Cathay Pacific Airways Mart 2003 zirvesinden, Nisan dibine %31 değer kaybetti, kayıplarını ancak Ağustos ayında geri alabildi.
293 HK: Cathay Pacific Airways
Özellikle Avrupa’da görülen vakadan sonra EasyJet, International Airlines Group, Carnival ve Tui Travel gibi ulaşım/turizm hisselerini izlemekte fayda var. Easy Jet Ekim başından bu yana %9, İspanya’daki vakanın doğrulandığı tarih olan 6 Ekim’den bugüne %12 geriledi. British Airways ve Iberia markalarının sahibi International Airlines Group Ekim başından bu yana %11 değer kaybetti. Kruvaziyer gemi turizm şirketi Carnival 6 Ekimden bu yana %11 geriledi. Tui Travel yine aynı tarihten sonra %17 geriledi. Perakende sektöründe yaşanılacak kayıpların bir kısmının online alışveriş şirketlerinin yararına olacağını da söylemeden geçmeyelim.
Texas’taki sağlık çalışanı vakasından sonra benzer hareketleri ABD hisselerinde de görebiliriz.
- Southwest Airlines (LUV:xnys)
- Carnival (CCL:xnys)
- Interval Leisure Group (IILG:xnas)
Son söz olarak Ebola paniğinin bir süre daha piyasalara hakim olacağını ancak orta vadede etkisinin nötralize olacağını düşünüyorum. Over-react eden piyasalardan faydalanmak için güzel bir fırsat, ancak hikayenin henüz çok başındayız.
Özge Ongun
Uzman Yardımcısı | Uluslararası Piyasalar – Hisse Senedi ve Türev
