Geride bıraktığımız birkaç yıl gerek küresel gerek bölgesel ve gerekse yurt içinde tecrübe ettiğimiz siyasi ve iktisadi gerilimlerin gölgesinde geçti. Bu olumsuz gelişmelerden bütün sektörler olumsuz etkilenmekle birlikte, sermaye piyasalarının kırılgan yapısı nedeniyle aracılık sektörü bu gelişmelerden en çok etkilenen sektörlerden biri oldu. Bunun en önemli nedenlerinden birisi de, aracılık sektörünün operasyonel ve dolayısıyla finansal performansının çok dar bir alana sıkışmış olmasıdır.
Pay piyasasının öngörülebilir, getiri bakımından cazip ve komisyon oranlarının yüksek olduğu önceki yıllarda, yatırım şirketleri kazanç yaratmada çok sıkıntı çekmemiş, hatta kazançlarını artırabilmişlerdir. Ancak, son 5-6 yıl içinde yatırım araçları çeşitlenirken, talep alternatif piyasalara yönelirken ve belki de en önemlisi, pay piyasasının ortalama komisyon oranları onbinde 7’lerden bugünkü onbinde 3,5’lere gerilerken, maalesef bu şirketlerin büyük çoğunluğu hizmet verdikleri faaliyetleri genişletememiş ve tek bir faaliyete odaklanmaya devam etmişlerdir. Şirketlerin bir kısmı kendilerine göre çeşitli imkansızlıklardan bu değişimi gerçekleştiremezken, bir kısmı değişimi okuyamamış ya da okumak istememiştir.
Ortalama Pay Komisyon Oranı – Sektör
Kaynak: TSPB (Kamuya açıklanan son veriler; 2015/9)
Faaliyetlerin çeşitlendirilememesi, gelir yaratılmasında da belirli bir piyasa ve faaliyete olan bağımlılık sorununu da beraberinde getirmiş durumdadır. Sektörün kaldıraçlı alım satım (foreks) işlemleri hariç operasyonel gelirlerinin kırılımına baktığımızda, pay piyasası işlemlerinden elde edilen komisyonların %40 gibi oldukça yüksek ve bir o kadar da gelir yaratma açısından riskli bir seviyede olduğunu görüyoruz. Bu tablo, pay piyasasının olumsuz seyir izlediği bir yılda yatırım şirketlerinin çoğunluğunun faaliyet zararı, hatta net zarar yazmalarına neden olmaktadır.
Aracılık Sektörünün Operasyonel Gelir Kırılımı – Foreks Dahil
Kaynak: TSPB (Kamuya açıklanan son veriler; 2015/9)
Aracılık Sektörünün Operasyonel Gelir Kırılımı – Foreks Hariç
Kaynak: TSPB (Kamuya açıklanan son veriler; 2015/9)
Sektörün gelir kırılımında foreks gelirlerinin %30 ile en yüksek paya sahip olması, ki bu oran sürekli yükselmektedir, SPK’nın yatırım kuruluşlarının asgari özsermaye düzenlemesine rağmen bir çok kurumun tam yetkili kurum haline gelmesindeki iştahın nedenini açık olarak ortaya koyuyor. Geldiğimiz noktada, Haziran 2014’te foreks dahil tüm yetki belgelerine sahip kurum sayısı sadece 19 iken, Şubat 2016 itibarıyla geniş yetkili kurum sayısı 51 olmuştur.
İş Yatırım ise, gelirlerin kırılımı bakımından sektörden önemli ölçüde ayrışmaktadır. Doğru karşılaştırma olması için sektöre ilişkin bilginin ait olduğu dönemde (2015/9) İş Yatırım’ın pay komisyonları ve foreks gelirlerinin toplam operasyonel gelirlerden aldıkları pay sırasıyla %17 ve %15 olmuştur. Foreks hariç bakıldığında ise, pay komisyonlarının %20’yi geçmediğini görüyoruz. Bu oranlar hemen her dönem benzer şekilde gerçekleşmektedir. Hiçbir faaliyetinin toplam operasyonel gelirlerden aldığı pay bir başka faaliyete göre önemli oranda farklılık göstermediği İş Yatırım, bu özelliği ile sıkıntılı dönemlerde önemli avantaj sağlamaktadır.
Ozan Altan
Müdür | Yatırımcı İlişkileri