FED başta olmak üzere merkez bankalarının izlediği politikaların ardından twitlerde, Facebookta, analizlerde vs sık sık JP. Morgan’ın “Gold is money, and nothing else.” cümlesini okuyoruz. JP Morgan bu cümleyi nerede sarf etmiş? Neden sarf etmiş? Bob Marley gerçekten “kadın yok, göz yaşı yok” mu demiş, yoksa rahmetli Tanju Okan misali “kadınım ağlama” mı? Yıl 1907 , kusursuz fırtına tabir edilen 1907 Paniği yaşanıyor ve JP neredeyse tek başına tüm Wall Street’i kurtarıyor. Yıl 1912 , Fed’in kuruluşundan bir yıl önce. Kriz sonrası bir merkez bankası kurma isteği var ve J.P Morgan ifade vermeye çağrılıyor. Aşağıda ifadenin tamamı için bir link paylaşıyorum. Muazzam zamanlar, çok etkili bir adam ve okunması faydalı tutanaklar. Alt sayfa sayısı 48’deyiz:
Q. Paranın kontrol edilmesi kredinin kontrol edilmesi anlamına gelir, değil mi?
A. Kredinin kontrolü mü? Hayır
Q. Ama bankacılığın temeli kredidir, değil mi?
A. Her zaman değil.Bankacılığın fonksiyonu odur ama paranın değil. Para altındır, başka bir sey değil. (Şimdi burada bir duralım, her şeyden önce JP yazıldığı gibi “Altın paradır” demiyor, “para altındır” diyor. Geri kalan her şey bir türevdir. İkincisi soruda var olan para-kredi ilişkisine itirazı var, aşağıda bahsettiğim üzere bazı kuralları var.
Q. Bankacılığın temeli kredidir?
A. Evet
Q. Dünyada parasal yükümlülüklerini bire bir altına destekleyen bir ülke var mı?
A. İngiltere o noktaya herkesten daha yakın
Q. ABD, İngiltere’den de daha yakın değil mi?
A. Hayır çünkü sizde greenbackler (özellikle bıraktım)
Sabrınız için teşekkür ederek bir iki satır daha ekliyorum
Q. Kredi paraya dayanmaz mı?
A. Hayır efendim,
Q. İlişkisi yok mu??
A.Hayır , hiç bir ilişkisi yok
…………………
Q (kredi kullanabiliyorlar) Çünkü arkalarında paraları var.
A. Hayır , çünkü adama güveniyorlar. (Güvenmediğim bir adam dünyadaki tüm bonoları getirse de bende kredi alamaz)
Toparlarsak JP Morgan altın standardının döneminde 1907 gibi bir counterpary risk krizi yaşmış bankacı olarak sadece paranın (ki o dönemde altın) karşı taraf riski olmadığını, kredinin ise ayrı bir konu olduğunu ve güvene dayandığını söylüyor (para=altın olduğu için güvene dayanması söz konusu değil)
Günümüzde para altın değil ve anlaşılabilir bir değer kaybetme riski var. Bu açıdan Altının ben de portföylerde olması gerektiğini düşünüyorum. Ama Japonya ve Almanya örneklerinde gördüğümüz ve fakat G.Afrika örneğinde göremediğimiz hatta Ispanya örneğinde de aksini yaşadığımız şekilde “zenginlik” sahip olunan altın miktarından kaynaklanmıyor. Üretici sermaye ve insandan kaynaklanıyor. Bu nedenle yeni bir altın standardı vs söz konusu olmayacak. Altının gerçek rallysi önümüzdeki yıllarda yaşayacağımız geçiş döneminde bir counterparty riski taşımamasından dolayı ortaya çıkacak. Henüz bunun çok çok başındayız ve altında tek yönlü olmayan sert dalgalanmalar yaşanacak.
JP’nin vurgu yaptığı güven ise Fed faizler ne kadar indirirse indirsin neden Libor’un gevşemediğini gösteriyor. Dahası artık JP’nin dönemindeki centilmenlik koşulu da geçersiz, şu anda dünyanın tüm bonolarına teminat olarak ihtiyaç var ama miktarı yeterli değil.
Buraya nereden geldik derseniz aşağıda 1907 krizinin büyüklüğünü inceliyordum. Dow pek çok nedenden dolayı zaten 1907 Ekiminden önce düşüşteydi. Panikle beraber daha da büyük ve hızlı bir düşüş kaydetti. Ardından Fed olmadan 1909’a kadar toparlandı ve 1906 zirvesini gördü. Şimdi Fed varken de benzer bir düşüşten kaçamadık. Bakalım benzer bir yükseliş olacak mı (evet) ve bu reel bir yükseliş mi olacak? Tabii temelde 2008 1907’ye çok daha benzeyen bir krizdi.
It is well enough that people of the nation do not understand our banking and monetary system, for if they did, I believe there would be a revolution before tomorrow morning. H. Ford
Şant Manukyan
Direktör | Uluslararası Piyasalar
İlgili
